به گزارش متادخت به مناسبت روز جهانی شبکه‌های اجتماعی، یکی از مسائل مورد مناقشه اندیشمندان در تمام اعصار، مسئله گذار و یا تغییر پارادایم‌های تاریخی بوده است. پذیرش این‌که دوره سنت تمام شده و تاریخ در حال ورود به عصر صنعت و مدرن شدن است همانقدر دشوار بوده که امروزه پذیرش به پایان رسیدن عصر مدرن و ورود به یک پارادایم جدید تاریخی برای ما غیر قابل درک است.

محافل زنانه در جامعه اطلاعاتی

انسان‌ها با توجه به علاقه‌ای که به ثبات دارند تلاش می‌کنند تغییرات را انکار کنند. بسیاری از اندیشمندان سال‌هاست که گذار از دوران مدرنیته و ورود به عصری جدید را نوید می‌دهند. شاید ابتدایی‌ترین جرقه‌های آن را بتوان با ارجاع به تحقیقات دانیل بل و یا ایوکوریه مشاهده کرد. اواخر قرن20 با رشد تکنولوژی، تولد اینترنت، کامپیوترهای‌ شخصی، توانایی ذخیره و انتقال داده‌هایی با حجم و سرعت بسیاربالا همگام بود. اختراعاتی که تغییرات شگفتی را در زندگی انسان‌های مدرن رقم زد. انسانی که در چند ثانیه، توانایی مرور و انتقال تنها چندکلمه و یا تصویر محدود را داشت، حالا در برابر سرعت و انباشت بی‌نهایتی از اطلاعات قرار گرفته بود. او می‌توانست روابط دوستانه‌ای با یک فرد آمریکایی داشته باشد و هر روز او را ببیند، در حالی که در یکی از شهرستان‌های ایران زندگی می‌کند. با این وجود بسیاری از اندیشمندان گذار از دوران مدرن را تکذیب می‌کنند و بسیاری این دوران پست مدرن را پارادایم جدیدی برای زندگی انسانی می‌دانند و آن را با اسامی چون جامعه اطلاعاتی و یا جامعه سایبری می‌شناسند. حتی اگر این نظریات را نپذیریم، این مسئله انکارناپذیر است که در سال‌های گذشته و با آمیخته شدن فضای مجازی در زندگی‌ها، تغییراتی بزرگی در سبک زندگی افراد به وجود آمده است. این متن قصد دارد که تاثیرات زندگی در فضای مجازی را بر محافل زنانه مورد بررسی قرار دهد.

ساخت محافل زنانه

در خاطرات ما -دختران جوان ایرانی- تصویری از زنانی که دور هم جمع شده‌اند و در مورد مسائل متفاوتی -از اتفاقات خانوادگی گرفته تا وقایع سیاسی- صحبت می‌کنند، برای خیریه‌ها و صندوق‌های قرض الحسنه گردشی‌شان تصمیم می‌گیرند، برای ازدواج جوانان واسطه‌گری محل می‌کنند و یا به بهانه گره‌گشایی از مشکلات، مراسم‌های توسل و دینی تشکیل می‌دهند، خاطراتی است که از قدیم بوده و شاید هنوز هم گهگاهی محقق می‌شود. انسان در دوره سنت از ابزاری ابتدایی برای تعاملات و ساخت این محافل بهره می‌گرفت. پیشرفته‌ترین نحوه تعاملات دیدارهای حضوری بود. محافل و گروه‌های انسانی بیشتر برپایه آشنایی‌های چهره به چهره، خویشاوندی‌ها، همسایگی و امثال آن تشکیل می‌شد و با نیات دینی، کار خیر و یا دید و بازدید و در مواردی برای کارهایی از قبیل فرش‌بافی و یا کارگاه‌های سنتی شکل می‌گرفت.

مدرنیته کردن سنت‌ها

با ورود به عصر مدرن، تعاملات انسانی ساختاریافته‌تر شد و نهادها شکل گرفت. نهاد‌ها توانسته بود افراد را بنا بر تخصص‌ها و مهارت‌های فردی کنار هم جمع کنند. شکل‌گیری انجمن‌های ادبی زنانه، انجمن‌های معلمان در مدارس دخترانه و یا محافل دوستانه‌ای که میان زنان با تخصص و یا مشاغل یکسان شکل می‌گرفت بیشتر مولود این زمان است. شکل گرفتن این نوع محافل در ایران باعث تضعیف محافل سنتی نشده و حتی گاهی در بستر همان روابط ادامه پیدا کرد. به این معنا که زنان پزشک اگر دورهمی تشکیل می‌دادند، لزوما در خصوص دغدغه‌های کاریشان صحبت نمی‌کردند، بلکه شاید به بهانه‌ای همچون مطالعات دینی و یا ایجاد صندوق‌های قرض الحسنه سنتی کنار هم قرار می‌گرفتند. به عبارتی اگرچه که مسیر‌های جدیدی نیز در شکل‌گیری این محافل زنانه به وجود آمده بود که برپایه مهارت افراد بود، اما کارکرد سنتی این محافل همچنان امکان حیات داشت.

ادامه دارد…

به قلم سیده فاطمه فیروزآبادی، کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه تهران