به گزارش متادخت، استعمار؛ واژه‌ای که سده‌ها در میان اقوام و کشورهای مختلف وجود داشته است و در قرن اخیر علارغم همه توسعه‌ها و ادعای سازمان‌های جهانی، ازجمله سازمان ملل، تلویحا و تحقیقا به زیست خود ادامه می‌دهد. حتی می‌توان گفت این واژه در طول دو سده قبل تاکنون بسیار پرکاربرد بوده و بسیاری از کشورها را درگیر خود کرده‌است.

این واژه دو سر دارد: مستعمره و استعمارگر. درحالی‌که تعداد مستعمرات بسیار زیاد بوده و اکثر کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا را دربر می‌گرفته است‌ اما استعمارگران، به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسند؛ که به گواه آمار و ارقام تاریخی، بزرگترین این استعمارگران کشوری جز انگلیس نیست. کشوری که ردپای استعمار آن در ایران نیز بر جای مانده است. البته ارتباط بین ایران و انگلیس از سده‌ها قبل و در زمان ایلخانان شروع شد؛ اما شاید بتوان گفت دوره‌ای که رنگ استعمار به خود گرفت، در زمان قاجار و به خصوص احمدشاه قاجار بود. در واقع در زمانی که جنگ جهانی اول رخداد، برخلاف اعلام بی‌طرفی ایران، از یک طرف آلمان و از طرف دیگر متفقین (روسیه و انگلیس) بر ایران فشارآورده تا سیاست فعالانه‌تری داشته باشد و همین امر، فشار استعماری بر ایرانِ بدون سرمایه‌ نظامی را بیشتر می‌کرد.

شاید به جرات بتوان گفت که تنها نیروهای مردمی که هر از چندگاهی به مبارزه با استعمارگران و به ویژه انگلیس پرداختند، از استثمار کامل ایران در آن زمان جلوگیری کردند؛ و در بین این مبارزان همواره برخی گمنام‌تر بودند…

زنان لرده‌ای و ثبت اثری جاویدان در تاریخ

در گیرودار مبارزات دلیران تنگستان با متجاوزان انگلیسی و شکست چندین باره نیروهای متجاوز، نیروهای انگلیسی تصمیم به تلافی و مخاصمه‌جویی دوباره افتادند؛ و این‌بار در روستای لرده شهرستان دشتستان، در اتفاقی نادر، در این روستا که تنها 5 مرد و شش زن (و به روایتی دیگر 10 زن) در آن ساکن بودند، با آن‌ها درگیر شده و بیش از 300 کشته برجای گذاشتند. همان تعداد اندک زن لرده‌ای چنان با شهامت در کنار مردان خود با نظامیان انگلیسی مبارزه کردند، که نیروهای متخاصم فکر می‌کردند با یک سپاه بزرگ در جنگ هستند و اینجاست که شاید بتوان آیه «کم من فئة قلیلة غلبت فئة کثیرة باذن الله» را به عینه مشاهده کرد. شکستی ننگین برای استعمار انگلیس که نقش اصلی آن را زنان یک روستای کوچک در کشور بزرگ ایران عهده‌دار بودند.

بی‌بی مریم: زنی از تبار بختیاری

بلاشک قوم بختیاری یکی از نمادهای مقاومت ایران در مقابل دشمنان در طول هزاران سال بوده که در مبارزه با استعمار انگلیس نیز خوش درخشیدند و در این راه زنان بختیاری نیز حضوری مرصوص داشته‌اند.

بی‌بی مریم از نمادهای این دوره در مبارزه با انگلیس است. زنی که به گفته باستانی پاریزی، تاریخ‌دان و پژوهشگر این حوزه، برابر 100 مرد در تاریخ ایران اثرگذار بوده است. در زمانی که بسیاری از وطن‌پرستان ایرانی در مبارزه با استعمار انگلیس مجبور به ترک دیار خود شدند، این بی‌بی مریم بختیاری بود که آن‌ها را اسکان داد و در مبارزه با استعمارگران کمک‌های نظامی و حمایتی بسیار کرد. شیرزنی که به مانند مردان دیار خود (و یا حتی بالاتر از برخی از آن‌ها) به مبارزه و مقاومت در مقابل استعمارگر انگلیسی برخاست و از هیچ فداکاری و تلاشی دریغ نکرد.

حضور مستمر زنان در مبارزه با استعمار انگلیس

این دو مثال تنها گوشه‌ای از حضور پررنگ زنان در مبارزه با استعمار انگلیس بود؛ اما می‌توان گفت در طول مبارزات نیروهای مردمی و ملی با استعمارگران انگلیسی و دیگر استعمارگران، زنان دوشادوش مردان در این مبارزات به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم نقش داشته‌اند. مانند توصیه خواهر رئیسعلی دلواری که 200 کلاه نمدی در گوشه‌های نخلستان و در بین درختان قرار داده شد تا نیروهای خصم را سردرگم کنند، یا زمانی که دختران، زنان و مادران فشنگ‌ها را به مبارزان می‌رساندند، و یا زنانی که آب و آذوقه برای مجاهدان آماده می‌کردند و با زحمت بسیار به محل درگیری می‌رساندند. همه این مثال‌های تاریخی نمونه‌های بارز حضور محکم زنان در مقاومت ملت ایران در مقابل استعمار هستند.

بازتعریف این زنان و معرفی رشادت‌های آنان به نسل جدید بدون شک می‌تواند مسیر بهتری را برای حضور و فعالیت اجتماعی زنان و دختران ایران‌زمین ترسیم کند؛ زنان سرزمینی که به انحاء مختلف در مقابل فعالیت‌های استعمارطلبانه انگلیس و سایر کشورهای با خوی استعماری، ایستادگی و حتی مبارزه می‌کنند.

به قلم شهلا جهانبازی، ارشد مطالعات زنان دانشگاه الزهرا