به گزارش متادخت، مبارزات مردم فلسطین علیه اشغالگران صهیونیست تنها مختص به گروه خاصی از جامعه نبوده است. زنان فلسطینی از همان آغاز اشغال فلسطین توسط صهیونیستها علارغم تحمل فشارها و تحقیرهای اشغالگران در زندگی روزمره خود، همواره در برابر این ظلمها ایستادهاند و نقشهای متفاوتی در مقاومت و مبارزات ایفا کردهاند.
از اولین روزهای اشغال تا امروز، زنان فلسطینی نه تنها در عرصههای سیاسی و اجتماعی، بلکه در فعالیتهای مسلحانه و فرهنگی نیز حضور پررنگ داشتهاند و به طور جدی در مقابله با دشمن و دفاع از سرزمین خود مشارکت کردهاند.
نقطه شروع مبارزات زنان فلسطینی1
آغاز مشارکت زنان فلسطینی در مبارزات ضد اشغال به دوران استعمار بریتانیا و گسترش شهرکهای یهودینشین در قرن نوزدهم بازمیگردد. اولین فعالیت سیاسی برجسته آنان در سال ۱۸۹۳ در شهر افولا اتفاق افتاد، جایی که گروهی از زنان علیه ساخت یک شهرک یهودی جدید اعتراض کردند.
این واقعه آغازین، نمایانگر ایستادگی زنان فلسطینی در برابر تهدیدات اشغالگری بود. در دوره قیومیت بریتانیا (۱۹۱۷-۱۹۴۸) و با تشدید فشارها، زنان فلسطینی سازمانهای خیریه و اجتماعی تأسیس کردند و در تظاهرات ضد بریتانیایی و مبارزات سیاسی علیه استعمار شرکت کردند.
آنها با تشکیل اتحادیهها و سازماندهی تظاهرات، نقشی کلیدی در پیشبرد اهداف آزادیخواهانه داشتند. علاوه بر این، زنان با فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی، هویت ملی فلسطین را تقویت کردند و در عملیاتهای اطلاعاتی و تأمین منابع مالی برای مجاهدان سهم داشتند.
این زنان نه تنها به عنوان همسران و مادران مجاهدین، بلکه بهعنوان مبارزان مستقل در برابر اشغالگران عمل میکردند. مشارکت آنها اغلب در شرایط پنهانی و در اوایل حضور بریتانیا در فلسطین صورت میگرفت، اما در این فضا، زنان در روستاها و شهرها نقش اساسی در ادامه مقاومت ایفا کردند.
- مطالب مرتبط: زنان در دل مقاومت
مشارکت فعال زنان فلسطینی در مقاومت مسلحانه و سیاسی2
یکی از نمونههای بارز حضور زنان در مبارزات مسلحانه فلسطین، گروه «زهرات العقوان» یا «گلهای داوودی» است که در سال ۱۹۳۳ توسط دو خواهر به نامهای محبه و عربیه خورشید در یافا تأسیس شد. این گروه ابتدا به عنوان یک سازمان اجتماعی آغاز به کار کرد، اما پس از مشاهده جنایتهای اشغالگران، به یکی از گروههای مسلح تبدیل شد که در برابر ارتش بریتانیا و گروههای مسلح یهودی مبارزه میکرد.
در سال ۱۹۴۸، با سقوط یافا و آغاز پاکسازی قومی فلسطینیها توسط نیروهای صهیونیستی، اعضای این گروه، از جمله محبه خورشید، به اردن مهاجرت کردند. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ مشارکت زنان در مبارزات مسلحانه فلسطین محسوب میشود.
پس از پایان جنگ جهانی دوم و اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸، زنان فلسطینی به مقاومت خود ادامه دادند. در جریان «نکبت» یا پاکسازی قومی که بیش از ۸۰۰,۰۰۰ فلسطینی از خانههای خود رانده شدند، زنان در کنار مردان در مقابله با تهدیدات دشمن ایستادند.
این جریان به رویدادهای آغازین جنگ ۱۹۴۸ در فلسطین اشاره دارد که پس از اعلام تأسیس دولت اسرائیل، فلسطینیها با حملات نظامی گسترده و خشونتهای فزاینده مواجه شدند. در این دوران، بسیاری از مردم فلسطین مجبور شدند خانهها و سرزمینهای خود را ترک کنند.
زنان فلسطینی، همچون مردان، نقش مهمی در دفاع از سرزمین خود ایفا کردند و علاوه بر مشارکت در مبارزات نظامی، در حفظ هویت فرهنگی و ملی فلسطین نیز فعال بودند. بسیاری از آنها بهویژه در شرایط آوارگی، به حمایت از خانوادهها و کمک به دیگران پرداخته و در مسیر مقاومت، سهم عمدهای داشتند.
- بیشتر بخوانید: زنان مقاومت و دوگانگی سازمان ملل
چالشهای اجتماعی و سیاسی زنان فلسطینی در دوران معاصر
با وقوع جنگ ششروزه در سال ۱۹۶۷ و اشغال کرانه باختری، نوار غزه و قدس توسط اسرائیل، جنبش مقاومت فلسطینیان دوباره احیا شد. زنان فلسطینی در این دوران نیز از پیشگامان مبارزات ضد اشغالگری بودند. برخی از زنان مانند «شادیا ابوغزاله» و «لیلا خالد» در این دوران به چهرههای برجسته تبدیل شدند.
شادیا ابوغزاله که عضو جبهه مردمی آزادی فلسطین بود، در جریان یک عملیات انقلابی جان خود را از دست داد. همچنین، لیلا خالد به عنوان اولین زن فلسطینی که در سال ۱۹۶۹ یک هواپیما را ربود، نام خود را در تاریخ مبارزات فلسطین ثبت کرد. این اقدامات نشان داد که زنان فلسطینی در مبارزات مسلحانه و سیاسی نه تنها نقش حمایتی، بلکه نقشی فعال و کلیدی دارند.
در اولین انتفاضه3 فلسطینیان در سال ۱۹۸۷ که به انقلاب سنگ معروف شد، زنان فلسطین علیه اشغالگری اسرائیل در کرانه باختری و نوار غزه به تظاهرات و اعتراضات گسترده پرداختند. این قیام با استفاده از سنگ به عنوان نماد مقاومت، شدت گرفت و در آن زنان فلسطینی همچنان نقش خود را در مبارزه با اشغالگران ایفا کردند. آنها در تظاهراتهای گسترده شرکت کردند و بسیاری در صفوف مقدم اعتراضات قرار داشتند.
زنان فلسطینی در این دوران توانستند با ایستادگی در برابر نیروهای اشغالگر، پیامی جهانی از مقاومت و پایداری خود ارسال کنند. با این وجود، جایگاه زنان در فرآیندهای تصمیمگیری سیاسی و اجتماعی همواره با چالشهایی روبرو بوده است. علیرغم مشارکت گسترده آنان در مبارزات ضد اشغال، در بسیاری از موارد نقش آنان در ساختارهای قدرت و تصمیمگیریهای کلان به حاشیه رانده شده است؛ این امر به ویژه پس از امضای معاهده اسلو در سال ۱۹۹۳، که توافقنامهای میان سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) و اسرائیل بود، مشهود بود.
هدف از معاهده اسلو برقراری صلح و ایجاد خودگردانی فلسطینیها در برخی مناطق کرانه باختری و غزه بود، اما این توافق نتوانست به طور کامل به حقوق فلسطینیها پاسخ دهد و به مشکلات امنیتی و سیاسی بسیاری منجر شد. در پی این تحولات، زنان فلسطینی همچنان در موقعیتهای اجرایی و سیاسی محدود باقی ماندند.
- پیشنهاد مطالعه: آنها مقاومت را زندگی میکنند
زنان فلسطینی، مبارزان آیندهساز
در سالهای اخیر، علیرغم چالشهای متعدد و تهدیدات مختلف، زنان فلسطینی همچنان به مبارزات خود ادامه دادهاند. در انتفاضه دوم (۲۰۰۰-۲۰۰۵)، که ماهیت آن نظامی و شهادتطلبانهتر بود، زنان فلسطینی در عملیاتهای انتحاری شرکت کردند و به مبارزه علیه اشغالگران اسرائیلی ادامه دادند. یکی از زنان مشهور این دوران، آیت الاخرس بود که در سال ۲۰۰۲ خود را در یک مرکز خرید در اورشلیم منفجر کرد. این اقدام و دیگر فعالیتهای مشابه، نشان از عمق مقاومت و فداکاری زنان فلسطینی دارد که برای آزادی سرزمین خود از هیچ چیزی فروگذار نکردند.
برخی دیگر از زنان فلسطینی همچنان در عرصههای اجتماعی و حقوق بشری فعالاند و بر لزوم دستیابی به حقوق برابر و بهبود شرایط زندگی برای زنان فلسطینی تأکید دارند. آنها در سازمانهای غیردولتی و انجمنهای حقوق بشر فعالیت دارند و در تلاشند تا صدای زنان فلسطینی را در سطوح جهانی مطرح کنند.
در نهایت، باید تأکید کرد که حضور زنان در مقاومت فلسطین از همان آغاز اشغال تا امروز تنها به فعالیتهای سیاسی یا نظامی محدود نمیشود، بلکه این حضور نمادی از ایستادگی در برابر ظلم و تجاوز است. زنان فلسطینی، علیرغم تمامی مشکلات و موانع، از همان لحظهای که اشغالگران در سرزمینشان حضور داشتند، ایستادگی کردهاند و با فداکاریهای خود همچنان در جبهههای مختلف مقاومت فعال ماندهاند.
این زنان نه تنها در جنگهای مسلحانه و تظاهراتهای خیابانی حضور داشتند، بلکه در عرصههای اجتماعی، فرهنگی، و حتی در حوزههای سیاسی نیز سهم مهمی در مبارزه برای آزادی و حقوق بشر ایفا کردهاند همانطور که در آینده نیز نقش زنان فلسطینی در مبارزات آزادیخواهانه ادامه خواهد داشت و به عنوان منبع الهام برای نسلهای آینده در سراسر جهان خواهد بود. مقاومت آنان نه تنها در قالب مبارزات نظامی، بلکه در ساختن آیندهای روشنتر برای فلسطین به طور گسترده ادامه خواهد یافت.
1. https://pinkfacts.net/
2. https://pinkfacts.net/
3. انتفاضه جنبش گسترده در مقابل نیروی متخاصم است
به گزارش مهدیه سادت نقیبی؛ خبرنگار