به گزارش متادخت، امروزه در دنیایی که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای قدرتمند برای تغییر و بهبود زندگی انسان‌ها تبدیل شده است. مطالعه تجربه کشورها در زمینه استفاده زنان از هوش مصنوعی نشان می‌دهد که زنان در سراسر جهان از فناوری‌های هوش مصنوعی برای بهبود زندگی خود استفاده می‌کنند. این استفاده شامل مواردی مانند بهره‌گیری از هوش مصنوعی در زمینه بهداشت و درمان، ارتباطات اجتماعی، توسعه فردی، تجارت، تحقیق و پژوهش و حتی در زمینه‌های فرهنگی، هنری و بسیاری موارد دیگر است.

هوش مصنوعی ابزار توانمندسازی زنان

هوش مصنوعی می‌تواند به زنان کمک کند تا با استفاده از دوره‌های آنلاین، پلتفرم‌های یادگیری مجازی و نرم‌افزارهای تعاملی یادگیری، بتوانند مهارت‌های جدیدی را بیاموزند و در نتیجه به حوزه‎‌هایی که قبلاً به طور عمده مردانه بودند، وارد شوند.

بر همین اساس، برخی کشورها در تلاشند تا بسترهای لازم برای مشارکت هر چه بیشتر زنان در زمینه استفاده از هوش مصنوعی را مهیا کنند. به نظر می‎رسد، کشورهایی که در زمینه تحقیق و توسعه هوش مصنوعی پیشرفته‌تر هستند، مانند ایالات متحده، کانادا، سوئد، آلمان و ژاپن، اغلب در این زمینه پیشرو باشند. با این حال دیگر کشورها نیز در سال‎های اخیر تلاش نموده‎اند تا خود را در مسیر دستیابی به این تکنولوژی قرار دهند.

بحرین

شاید شنیدن اینکه بحرین یکی از کشورهای پیشرو در زمینه دسترسی زنان به هوش مصنوعی در سطح جهان است، تعجب‎آور باشد. اما این کشور در سال‎های اخیر، اقدامات خوب و متعددی را برای بهره‌گیری زنان در این زمینه انجام داده است.

رتبه‌بندی متا و گزارش جامع اینترنت اکونومیست در سال 2022، بحرین را در رتبه اول آموزش مهارت‌های دیجیتال زنان و آموزش STEM ¹ قرار داد. در این سال، یک سوم از کل نیروی کار فناوری اطلاعات و ارتباطات در بحرین را زنان تشکیل می‎‌دادند که این مقدار بسیار بالاتر از میانگین جهانی بود. بر اساس آمارهای به دست آمده از سال 2022، از هر پنج بنیان‌گذار استارت‌آپ در بحرین، یک نفر زن بود و تقریباً یک سوم نیروی کار ICT²  نیز از زنان بودند. این آمار به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی اعلام شده در آن سال بود.³

همچنین، این کشور در سال 2024 یک برنامه آموزشی را در سطح ملی با همکاری خدمات وب آمازون و با هدف توسعه و ارتقای مهارت‎های مردم کشورش در زمینه هوش مصنوعی راه اندازی کرده است. هدف از این برنامه آموزشی، تجهیز مردم برای تبدیل شدن به متخصصان هوش مصنوعی و بنیانگذاران استارت آپ‎های هوش مصنوعی است. ⁴

عربستان

عربستان سعودی استراتژی ملی خود را در زمینه داده‎ها و هوش مصنوعی با هدف تبدیل این کشور به یک رهبر جهانی در زمینه هوش مصنوعی تا سال 2030 اعلام کرده است. ⁵

حوزه زنان در این کشور در دهه گذشته، تغیرات و تحولات زیادی داشته است و اقدامات گسترده‎ای برای توانمندسازی زنان در بخش‎های مختلف از جمله هوش مصنوعی انجام شده است. از جمله این اقدامات تاسیس مرکزی تخصصی در حوزه هوش مصنوعی با نام Ai Hub-Center of Excellence CoE توسط دکتر خلود المانع یکی از زنان موفق سعودی و نمونه موفقیت و پیشرفت زنان سعودی در حوزه جهانی است.

این نهاد با همکاری یک تیم بین‎المللی دارای تخصص‎های گوناگون در راستای تنظیم و اجرای پروژه‎های هوش مصنوعی تاسیس شده که به عنوان منبع ابتکار و سرمایه‎گذاری در زیرساختارهای هوش مصنوعی به شمار می‎رود. خدمات این مرکز در حال حاضر در دو حوزه نظام سلامت و ورزش محدود است. ⁶

همچنین مسئولان مرکز اطلاعات و هوش مصنوعی عربستان سعودی اقدام به برگزاری دوره آموزشی مشترکی با همکاری شرکت گوگل و با عنوان Elevate Program به منظور توانمندسازی زنان نموده است که ۱۰۰۰ زن از ۲۸ کشور جهان از جمله آمریکا، هند، بریتانیا، ترکیه، مصر، برزیل، ویتنام، سوریه و لبنان در آن شرکت کرده‌‌اند.

در چارچوب این برنامه آموزشی،  قرار است طی پنج سال بیش از ۲۵ هزار زن از کشورهای مختلف جهان در رشته‌های هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته آموزش ببینند. در این دوره ۹ کارشناس زن و ۷ کارشناس مرد از عربستان سعودی بر محتوای مرحله نخست دوره نظارت دارند. این اقدامات نشان‌دهنده تلاش عربستان سعودی در افزایش نقش زنان در زمینه‌های فناوری و هوش مصنوعی است.⁷

چین

چین در همایش جهانی هوش مصنوعی ۲۰۲۳، با برگزاری نشستی با عنوان(Women in AI Forum)  به بررسی مسائل و فرصت‌های مرتبط با زنان و هوش مصنوعی پرداخت و راهکارهایی برای ایجاد زمینه‎های لازم جهت مشارکت هرچه بیشتر زنان مطرح کرد.

این کشور تعداد زیادی از برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی برای زنان در حوزه هوش مصنوعی را در نظر گرفته تا زنان به صورت تخصصی در این حوزه آموزش داده شوند. از دیگر اقدامات مهم در این زمینه، سیاست‌ها و استراتژی‌های مختلفی است که چین برای حکمرانی بر هوش مصنوعی اعلام کرده و شامل افزایش نقش زنان در این حوزه می‌شود.⁸

هوش مصنوعی، فرصتی برای همه

مساله مهم و قابل توجه آن است که، دستیابی زنان به حوزه‌های فناوری هوش مصنوعی و مشارکت فعال آنان در این عرصه، باعث افزایش دیدگاه‌ها و تنوع فکری در تیم‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای می‌شود. این تنوع فکری موجب می‌شود که مسائل از زوایای مختلف بررسی شده و راه‌حل‌های خلاقانه‌تری ارائه شوند. در واقع، مشارکت زنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری و توسعه هوش مصنوعی باعث می‌شود که نیازهای خاص این گروه نیز در طراحی این فناوری‎ در نظر گرفته شود و در نتیجه به افزایش کیفیت تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها کمک می‎کند.

باید در نظر داشت که با سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های مناسب، می‎توان فرصت‌های شغلی جدیدی برای زنان در حوزه هوش مصنوعی ایجاد کرد که این امر نه تنها می‎تواند به رشد اقتصادی کشورها کمک ‌کند، بلکه به توانمندسازی زنان نیز می‌انجامد.

از این رو، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کشورها برای دستیابی هر چه بیشتر زنان به فناوری هوش مصنوعی از اهمیت بسیاری برخوردار است و می‌تواند تأثیرات مثبت قابل‌توجهی بر مشارکت آنان در این حوزه و ایجاد یک جامعه نوآور و خلاق داشته باشد. این اقدامات نه تنها به نفع زنان بلکه به نفع کل جامعه است.

1. ^{STEM از سرواژگان عبارت‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی گرفته شده است.(Science, Technology, Engineering and Mathematics)}
2. ^{ICT مخفف شده عبارت Information Communications Technology به معنای فناوری ارتباطات و اطلاعات است.}
3. ^{https://b2n.ir/a14326}
4. ^{https://B2n.ir/q86845}
5. ^{https://oecd.ai/en/dashboards/policy}
6. ^{nitiatives/http:%2F%2Faipo.oecd.org%2F2021-data-policyInitiatives-26934 https://B2n.ir/k50391}
7. ^{https://B2n.ir/x54610}
8. ^{https://B2n.ir/m00859}

به گزارش سمیه جمشیدی؛  پژوهشگر زیست دیجیتال زنان و خانواده