به گزارش متادخت، ارتباط انسان‌ها با هوش مصنوعی در دنیای جدید، به یکی از مهم‌ترین موضوعات در حوزه تکنولوژی تبدیل شده است؛ این ارتباط شامل جنبه‌های مختلفی از زندگی روزمره، صنعت، آموزش، بهداشت، درمان و حتی هنر و فرهنگ است. هوش مصنوعی به تدریج در جنبه‌های مختلف زندگی روزمره نفوذ کرده است، از دستیارهای هوشمند در خانه‌ها گرفته تا سیستم‌های مدیریت هوشمند ساختمان‌ها و شهرها.
با این حال، ارتباط انسان‌ها با هوش مصنوعی همچنان چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود را دارد که از یک سو، به افزایش کارایی و بهره‌وری کمک می‌کند و کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد و از سوی دیگر، مسائل اخلاقی، حریم خصوصی و امنیت اطلاعات در این زمینه باید مورد توجه جدی قرار گیرد. به نظر می‌رسد، پیچیدهتر شدن و ورود هر چه بیشتر هوش مصنوعی به ابعاد مختلف زندگی، موجب وابستگی روزافزون انسان‌ها به این تکنولوژی شده است.
شرکای عاطفی دیجیتال
در سالهای اخیر با پیشرفت هر چه بیشتر این تکنولوژی، برخی از برنامه‌های هوش مصنوعی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند به کاربران پشتیبانی عاطفی ارائه دهند. برخی از این چت‌بات‌ها1 به عنوان «شریک عاطفی دیجیتال» یا «دوست دخترهای هوش مصنوعی» برای مردان مورد استفاده قرار میگیرند. این برنامهها در مواردی، حتی سبب ایجاد رابطه عاطفی و وابستگی عمیق افراد به آن‌ها شده است؛ وابستگیهایی که می‌تواند نتایجی خطرناک و غیرقابل پیشبینی برای افراد در پی داشته باشد، دقیقا مانند شخصیت «تئودور» در فیلم «Her».
بیشتر بخوانید: نقد فیلم her
در حال حاضر، بیش از ۱۰۰ برنامه کاربردی هوش مصنوعی وجود دارد که به ارائه شریک‌های عاطفی با گزینه‌های متعدد شخصی‌سازی شده، ازجمله ویژگی‌های فیزیکی مورد نظر کاربران میپردازد. این چت‌بات‌های هوش مصنوعی، می‌توانند به تدریج از طریق مکالمه تکامل یافته و پاسخ‌های خود را برای مطابقت با علایق، نیازها و سبک‌های ارتباطی کاربران تنظیم کنند. از سوی دیگر، از آنجایی‌که این چت‌بات‌های هوش مصنوعی مدرن، دارای ویژگی‌های فزاینده‌ای شبیه به انسان هستند، می‌توانند تمایل کاربران را به تعامل و ایجاد پیوندهای عاطفی عمیق افزایش دهند.2
خطر برقراری رابطه عاطفی با هوش مصنوعی
یکی از بزرگترین خطرات ارتباط با برنامه‌های «شریک عاطفی دیجیتال» یا «دوست دختر هوش مصنوعی»، ایجاد وابستگی عاطفی است. محققان هشدار می‌دهند که کاربران می‌توانند از نظر عاطفی بیش از حد به این نوع از چت‌بات‌ها وابسته شوند که پیامدهای اجتماعی نگران‌کننده‌ای در پی خواهد داشت. این موضوع، در صورت عدم کنترل می‌تواند منجر به از دست دادن استقلال کاربر و از بین رفتن روابط اجتماعی و تعاملات انسانی او شود. نمونه یکی از این موارد در سال 2023 اتفاق افتاد. زمانی که یکی از چت‌بات‌های هوش مصنوعی توانست بعد از یک چت طولانی با یکی از کاربران، او را متقاعد به خودکشی نماید.3
نمونه دیگر، به اپلیکیشن رپلیکا (Replika) که یکی از نمونههای چت‌بات شریک عاطفی است برمی‌گردد. در سال 2023 پس از تغییرات گسترده در شخصیت رپلیکا‌ها، نارضایتیهای زیادی میان کاربران ایجاد شد. بسیاری از کاربران بیان کردند که احساس می‌کنند به آن‌ها خیانت شده و طرد شده‌اند. اپلیکیشن رپلیکا نیز با توجه به اعتراضات، فوراً عملکرد مطلوب و مورد نظر کاربران را برگرداند. ۲
طبق گزارش‌ها، اخیراً یک پسر 14 ساله اهل فلوریدا در ایالات متحده، پس از گفتگو با یک ربات چت هوش مصنوعی، به زندگی خود پایان داد. او ماهها وقت خود را صرف صحبت با یک چت‌بات در مورد موضوعات مختلف کرده بود و در برخی موارد، محتوای این گفتگوها با ماهیت «عاشقانه» یا «جنسی» ادامه پیدا می‌کرد. در دوره گفتگو با چت‌بات، او به طور فزاینده‌ای گوشه‌گیر شد و در نهایت، با اسلحه ناپدری خود خودکشی کرد.۴
به نظر می‌رسد، پناه بردن مداوم به این چت‌بات‌ها برای دوری از تنهایی، به علت در دسترس بودن و راحتی اتصال به آن، یکی از عوامل وابستگی به این تکنولوژی است. این چت‌بات‌ها بر اساس ورودی کاربران پاسخ‌ها و بازخوردهایی ایجاد می‌کنند که قابل پیشبینی نیست و در واقع شبیه رفتار یک دوست دختر یا همراه واقعی است. دوستی همیشه همراه، که انسان‌ها را قضاوت نمی‌کند و امکان بیان آزادانه احساسات را برای آنان فراهم می‌کند. از این رو، مردان جوان مشتاق استفاده از این برنامه، ممکن است به طور ناخودآگاه به این شکل از ارتباط وابسته شده و از ارتباطات واقعی با انسان‌ها فاصله بگیرند، موضوعی که می‌تواند به انزوای اجتماعی و کاهش مهارت‌های ارتباطی منجر شود. ایجاد انتظارات غیرواقعی از روابط انسانی که سبب محروم شدن جوانان از تجربه روابط واقعی و پیچیدگی‌های آن می‌شود، از دیگر پیامدهای استفاده از این تکنولوژی است.
به طور کلی، استفاده از هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار برای کمکرسانی به انسان‌ها می‌تواند راهی موثر باشد، اما مهم است که افراد به ارتباطات انسانی واقعی نیز اهمیت داده و تلاش کنند تا تعادل مناسبی بین این دو برقرار کنند.
مخاطره‌های «دوست دختر هوش مصنوعی» برای مردان جوان
اریک اشمیت، مدیرعامل سابق گوگل، نگرانی‌هایی را در مورد ظهور دوست دختر یا دوست پسر هوش مصنوعی مطرح کرده است. اشمیت، هشدار داد که آشنایی با هوش مصنوعی ممکن است باعث افزایش تنهایی به خصوص در مردان جوان و رفتار وسواسی در آن‌ها شود.
او اظهار داشت از آنجایی‌که والدین نمی‌توانند محتوای آنلاینی را که نوجوانان و جوانان مصرف می‌کنند، کنترل نمایند، چت‌بات‌های هوش مصنوعی به راحتی می‌توانند ذهن آن‌ها را تسخیر کرده و طرز فکرشان را تغییر دهند. جوانانی که از نظر عاطفی به چت‌بات‌های هوش مصنوعی برای همنشینی وابسته شده‌اند، می‌توانند بیش از همیشه احساس تنهایی کنند و این موضوع می‌تواند به عواقب خطرناکی منجر شوند.
ارتباط با یک «دوست دختر هوش مصنوعی» که نمونه‌ای کامل و بینقص، از لحاظ معیارهای احساسی و جسمی است، می‌تواند از نظر معیارهای زیبایی و ظاهری در مردان جوان‌تر که تجربه ارتباطات اجتماعی کمتری دارند، ایجاد وسواس کرده و طرز فکر آن‌ها را به دور از واقعیت شکل دهد. اگرچه این وسواس تنها مختص مردان جوان نیست بلکه بر طبق آمار، اکثر کاربران اپلیکیشن همراه هوش مصنوعی Replika را افراد بالای 35 سال تشکیل می‌دهند.۵
به نظر می‌رسد چنانچه استفاده از ارتباطات دیجیتال تحت کنترل قرار نگیرد، می‌تواند تأثیرات روانی منفی برای افراد داشته باشد و آنان را از تجربه روابط واقعی و پیچیدگی‌های آن‌ها محروم کند. به علاوه، مسائل حریم خصوصی و امنیت اطلاعات از دیگر مواردی است که باید در این شکل از ارتباط مورد توجه قرارگیرد.
بر این اساس، توجه به تقویت ارتباطات واقعی و توسعه مهارت‌های اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. ترویج فعالیت‌های گروهی، شرکت در کارگاه‌های مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی و ایجاد فضای مناسب برای تعاملات حضوری می‌تواند به افراد و به خصوص جوانان کمک کند تا ارتباطات واقعی را ترجیح دهند. همچنین، آگاه‌سازی افراد در مورد مخاطرات و معایب وابستگی به هوش مصنوعی و تشویق به حفظ تعادل بین استفاده از تکنولوژی و تجربه روابط واقعی، می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
- چت‌بات‌ها برنامه‌هایی با هوش مصنوعی هستند که از طریق متن، صدا و تصاویر با انسان در ارتباط هستند.
- https://B2n.ir/u15431
- https://B2n.ir/m70074
- https://B2n.ir/e90611
- https://B2n.ir/p42891
به قلم سمیه جمشیدی؛ پژوهشگر زیست دیجیتال زنان و خانواده
