به گزارش متادخت، ازدواج یکی از مهمترین تصمیمهای زندگی هر فرد است که میتواند بر مسیر زندگی شخصی و اجتماعی او تأثیر بسزایی بگذارد. این تصمیم نه تنها بر روابط فردی، بلکه بر عملکرد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی او اثرگذار است؛ با این حال، در دنیای امروز تغییرات اجتماعی و فرهنگی باعث شده تا نگرش جوانان نسبت به ازدواج و سن آن تغییر کند.
این نگرشها گاه به دلیل تغییر نقشها در جامعه و گاه ناشی از پیشفرضهای ذهنی یا کلیشههای فرهنگی شکل گرفته است. در این گزارش تلاش خواهیم کرد با بررسی عوامل تأخیر ازدواج به ویژه در میان زنان، به دو موضوع مهم بپردازیم: باورهای نادرست پیش از ازدواج و مسئولیتهای اشتباهی که از ان تصور میشود.
نگرشهای نادرست پیش از ازدواج
یکی از دلایل اصلی تأخیر ازدواج، وجود پیشفرضهای ذهنی و ملاکهای اشتباهی است که در انتخاب شریک زندگی تأثیرگذار میشود. در بسیاری از مواقع، زنان تحت تأثیر فرهنگ و رسانهها، معیارهایی غیر واقعی و صرفا ظاهری برای انتخاب همسر دارند که غالبا شامل وضعیت مالی ایدهآل، ظاهر جذاب یا موقعیت اجتماعی خاص است که موجب محدودیت در انتخاب آنها میشود. از سوی دیگر، برخی از زنان تصور میکنند که ازدواج به معنای پایان آزادیهای فردی و سرآغاز محدودیتهایی غیر منطقی برای آنان است. در نهایت مجموع این باورهای نادرست درخصوص نقش زنان در زندگی مشترک، باعث میشود از ورود به مسیر ازدواج خودداری کنند. این در حالی است که ازدواج باید بستری برای رشد و تحقق اهداف مشترک باشد هرچند که هنوز باورهای نادرست در ان وجود دارد.
همانطور که مقام معظم رهبری میفرمایند: «در قدیم بیشتر میگفتند دختر باید سازگار باشد. برای پسر کأنّه وظیفه سازگاری را قائل نبودند. نه! اسلام این را نمیگوید. اسلام میگوید که دختر و پسر هر دو باید سازگار باشند، هر دو باید بسازند. باید بنا را بر این بگذارند که زندگی خانوادگی را سالم و کامل و آرام و همراه با محبّت و عشقِ متقابل اداره کنند و این را ادامه بدهند و حفظ کنند. اگر چنانچه ان شاء الله این فراهم شد، که فراهم کردنش هم با تربیتهای اسلامی مشکل نیست، این خانواده همان خانواده سالمی خواهد بود که اسلام معتقد به اوست.»۱
انتظارات غیرواقعی از زندگی مشترک، عامل دیگری است که باعث میشود برخی زنان از پذیرش ازدواج صرفنظر کنند. تصورات نادرستی چون «زندگی بعد از ازدواج همیشه بدون چالش خواهد بود» یا «همسر باید تمام نیازهای روحی و مادی را برآورده کند»، اغلب ناشی از کمبود آگاهی یا تأثیر داستانهای تخیلی و رسانههاست که به دلیل غیر واقعی بودنشان در عمل و انتقال حس ناامیدی زوجین به اطرافیان، سبب فاصله گرفتن از ازدواج میشود، در حالی که زندگی مشترک با تمام اتفاقات مثبت و زیباییهایش، نیازمند واقعبینی و درک شرایط است.
تصورات غلط درخصوص مسئولیتهای زنان در زندگی مشترک، یکی دیگر از اصلیترین دلایل به تاخیر انداختن ازدواج برای زنان است. «بعضیها خیال میکنند کار کردن در خانه وظیفه زن است؛ خیر، وظیفه زن مطلقاً این نیست که در خانه کار کند. غذا پختن، رخت شستن، تر و تمیز کردن وظیفه زن نیست؛ مرد و زن باید با هم تفاهم کنند. بههرحال، این جزو وظایف زن نیست؛ این را همه بدانند!»۲
این باور اشتباه که اغلب نتیجه آن بازماندن زنان از رشد فردی و پذیرش نقشهای اجتماعی و شغلی و یا سردرگمی در تنظیم این نقشها در کنار یکدیگر میشود، به ویژه در سالهای فعلی با افزایش آگاهی، سطح سواد و مهارتآموزی زنان به برکت پیشرفتهای انقلاب اسلامی در این زمینه، برای اکثر بانوان قابل پذیرش نیست و موجب نگرانی آنان در پذیرش مسئولیتهای ازدواج میشود؛ حال که واقعیت و نظر اسلام چیز دیگری است!
البته باید اضافه کرد نقش رسانهها در این میان بسیار پررنگ و از اهمیت بسیاری برخوردار است. رسانهها اغلب تصویری محدود و منفی از نقش زنان پس از ازدواج ارائه میدهند و آنها را به عنوان افرادی نشان میدهند که تنها به وظایف خانهداری مشغولاند و از حقوق و آزادیهای خود محروم میشوند. این تصویر نادرست، بهویژه در میان نسل جوان، باعث ایجاد دیدگاه منفی نسبت به ازدواج و تأخیر در تصمیمگیری برای آن میشود.
- بیشتر بخوانید: الگوی مرد انقلاب اسلامی
جامعه تغییر کرده، اما باورهای نادرست ثابت مانده است
یکی از نکات مهم در بررسی دلایل تأخیر ازدواج زنان این است که جامعه امروز با تغییرات زیادی مواجه شده، اما بسیاری از باورهای نادرست همچنان پابرجا هستند که نمونههایی از آن در مباحث فوق اشاره شد. بسیاری از زنان، به دلیل این باورهای نادرست، احساس میکنند که باید میان حرفه و خانواده یکی را انتخاب کنند. این تضاد با نیازهای واقعی زنان در دنیای امروز، خود به تنهایی میتواند عاملی برای تأخیر در ازدواج باشد. این باورهای اشتباه تنها به زنان محدود نمیشود؛ برخی از مردان نیز با ملاکهای غیرمنطقی و سختگیرانه، خود را از فرصت ازدواج محروم میکنند. انتظارهای غیرواقعبینانه و نگرشهایی که به جای تسهیل ازدواج، آن را دشوارتر میکنند، از جمله عواملی هستند که میتوانند نقش مخربی در تمایل به ازدواج ایفا کنند.
از مهمترین نکاتی که باید به آن توجه شود، تفاوت میان تفکرات نادرست و چارچوب اسلامی ازدواج است. در باورهای اشتباه، معمولاً نقش زنان و مردان به شکل محدودی تعریف میشود، در حالی که چارچوب اسلامی بر اصولی انعطافپذیر و عدالتمحور استوار است. در اسلام، زن و مرد به عنوان دو شریک برابر در زندگی مشترک شناخته میشوند که در کنار یکدیگر میتوانند به رشد و پیشرفت برسند. برخلاف این باورهای اشتباه که زنان و مردان را در چهارچوبهای محدود قرار میدهد، چارچوب اسلامی ازدواج زمینهساز روابطی مبتنی بر احترام متقابل و مسئولیتهای منصفانه است.۳
- پیشنهاد مطالعه: مرد و زن همراه، خانواده متعالی
برای اصلاح این نگرشهای نادرست درخصوص ازدواج، رسانهها نقش بسیار پررنگی را ایفا میکنند. رسانه، بهویژه تلویزیون، شبکههای اجتماعی و سینما، با تولید فیلمها، سریالها و برنامههایی که تصویری واقعی و مثبت از نقش زنان و مردان در زندگی مشترک ارائه میدهند، میتوانند تأثیر قابل توجهی در تغییر دیدگاهها داشته باشند.
این رسانهها میتوانند با ترویج الگوهای مثبت و واقعی از زندگی مشترک، به اصلاح معیارهای همسرگزینی و از بین بردن کلیشههای منفی کمک کنند. همچنین، استفاده از برنامههای آموزشی و فرهنگی برای آگاهسازی جوانان نسبت به مسئولیتها و حقوق متقابل در زندگی زناشویی، گامی مؤثر در جهت اصلاح فرهنگ ازدواج است. هرچند توجه به دو نکته در این بحث حایز اهمیت است: تصویر واقعی از زندگی شامل اصول و قواعد صحیح به نفع زوجین و خانواده و همچنین نشان دادن شیرینیها و سختیهای زندگی مشترک توامان با یکدیگر است. همچنین قالب ساخت این برنامهها باید متناسب با ذائقه نسل جدید و متفاوت از تولیدات سبک قدیم باشد، که بررسی تخصصی در حوزه خود را میطلبد!
۱. خطبه عقد 11مرداد74
۲. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف بانوان، دی ماه 1402
۳. در حديثى از پيامبر خدا (ص) خطاب به امام على (ع) آمده است :
يا عَلِيُّ ، لا يَخدِمُ العِيالَ إلّا صِدّيقٌ أو شَهيدٌ ، أو رَجُلٌ يُريدُ اللّهِ بِهِ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ .ای على! به خانواده خود، خدمت نمىكند، مگر انسان راستگو، يا شهيد، يا مردى كه خداوند، خير دنيا و آخرت را براى او بخواهد .
به گزارش مهدیه سادات نقیبی، خبرنگار