به گزارش متادخت، انقلاب اسلامی ایران یکی از مهمترین تحولات تاریخ معاصر است که در آن زنان با شجاعت و فداکاریهای بینظیر خود در کنار مردان، نقشی اساسی در سرنگونی رژیم پهلوی ایفا کردند. در حالی که در بسیاری از انقلابها، زنان معمولاً در پشت صحنه مبارزات قرار دارند، اما در انقلاب 57 نه تنها حضور پررنگ داشتند، بلکه در بسیاری از صحنههای مبارزه، حتی از مردان پیشی گرفتند. از مشارکت در راهپیماییها و تظاهرات، پخش نوارهای صوتی و اعلامیهها تا تحمل زندان و شکنجههای رژیم پهلوی، زنان ایرانی ثابت کردند که انقلاب اسلامی، نه صرف یک جنبش مردانه بلکه متشکل از همه اقشار جامعه اعم از زنان و مردان بوده که همگی حضوری پررنگ در خط مقدم مبارزه داشتند.
حمایت معنوی طوامان با حضور میدانی
حضور زنان در تظاهرات و اعتراضات قبل از انقلاب و ثبت تصاویر راهپیماییهایی با صفهای زنانه یکی از جنبههای برجسته این انقلاب است. در روزهایی که رژیم پهلوی تحت فشار قرار داشت، بسیاری از زنان نه تنها از مبارزه همسران و پسران خود حمایت کرده و به آنان برای پیروزی این راه دلگرمی میدادند بلکه با شرکت فعال در اعتراضات، حضور مردمی در خیابانها را گستردهتر و به اعتراضات مردمی علیه رژیم پهلوی رسمیت بیشتری دادند. آنها با پلاکاردهایی همچون «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» و «مرگ بر شاه»، در کنار مردان فریاد تغییر سر دادند و این حضور نشاندهنده عزم راسخ آنان برای ایجاد تغییرات بنیادین بود؛ این اقدام، رژیم پهلوی را که همواره زنان را در عرصههای اجتماعی و سیاسی بیتأثیر میپنداشت، غافلگیر کرد.
- بیشتر بخوانید: دختران دانشآموز شهید راه انقلاب
زنان، پیامرسانان انقلاب
اگر قدمی به عقب برگردیم و از تحولات جامعه در روزهای منجر به پیروزی انقلاب اسلامی فاصله بگیریم حضور زنان را میتوان به خوبی در آن ایام نیز دید؛ برای مثال در شرایطی که ساواک، کمیته جنایتکار رژیم پهلوی، به شدت بر رسانهها و اطلاعرسانی بین مردم کنترل داشت، زنان و دختران در پخش اعلامیههای انقلاب نقش بسزایی ایفا کردند؛ آنان زمانی که امام خمینی (ره) و دیگر بزرگان انقلاب با سانسور شدیدی مواجه بودند، با استفاده از روشهای مختلف نظیر پخش اعلامیهها در سبدهای خرید یا مخفی کردن آنها زیر چادر و بین لباس کودکان، به اطلاعرسانی مردم از آخرین خبرها و تحولات انقلاب کمک بسیاری کردند؛ در حالیکه پخش اعلامیههای انقلاب اقدامی بسیار خطرناک بود که میتوانست منجر به دستگیری و شکنجههای شدید توسط ساواک شود، اما زنان بهرغم این تهدیدات، با شجاعت در این مسیر گام برداشتند.
زنان در چنگ جنایتکاران ساواک
بسیاری از زنان ایرانی در پشتیبانی از مبارزان انقلابی و سازماندهی فعالیتهای انقلابی نقش داشتند. در دوران سرکوب و فشار، مبارزان بسیاری هنگام فرار از دست ماموران حکومت به خانهها پناه میبردند و اغلب زنان حاضر در آن منازل، به پشتوانه ایمانی که به مسیر انقلاب داشتند این افراد را در خانههای خود پناه داده و به آنان کمک میکردند تا فرار کنند. زنانی مانند ربابه کمالی که در این راه در خانه خود به رگبار گلوله ساواکان بسته شدند و به جمع شهیدان راه انقلاب پیوستند. نگهداری اسناد و اعلامیهها و مداوای مجروحان انقلابی در خانهها از دیگر اقداماتی بود که زنان همراهی پررنگی در آن داشتند. این فعالیتها نشان داد که انقلاب اسلامی ایران تنها یک جنبش مردانه نبوده بلکه زنان نیز در آن نه تنها حمایتکننده بلکه فعالانه در خط مقدم مبارزه حضور داشتهاند. چهرههای زن مبارز مانند اختر رودباری، اعظم طالقانی، پروین سلیحی، حمیده نانکلی که با ایستادگی در برابر شکنجههای رژیم پهلوی، نقش برجستهای در پیروزی انقلاب ایفا کردند. این زنان در زندانها تحت شکنجههای وحشیانه ساواک قرار گرفتند، اما هیچکدام از آنان از مسیر مبارزه خود منحرف نشده و حتی برخی از آنان مانند اعظم طالقانی، به حبس ابد محکوم شدند، اما با اعتقاد به حق به مبارزه خود ادامه دادند.
مرضیه حدیدچی (طاهره دباغ) نیز از دیگر نمونههای مطرح زنانی است که در کنار سایر مبارزان، خود و حتی دختر نوجوانش تحت شدیدترین شکنجهها قرار گرفتتند اما با وجود این شکنجههای جسمی و روحی فراوان، هرگز از اهداف انقلاب دست برنداشت و در نهایت به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته انقلاب شناخته شد.
- پیشنهاد مطالعه: خواهر دباغ، سفیر امام
نگاه ویژه امامین انقلاب به زنان انقلابی
امام خمینی (ره) همواره بر نقش بیبدیل زنان در پیروزی انقلاب اسلامی تأکید میکردند و حضور آنها را از ارکان اصلی انقلاب میدانستند. ایشان در یکی از سخنرانیهای خود فرمودند: «این پیروزی را ما از بانوان داریم قبل از اینکه از مردها داشته باشیم»۱، که نشاندهنده اهمیت حضور زنان در تمامی مراحل انقلاب است. زنان ایرانی، بهویژه مادران شهدا، با ایمان راسخ، صبر و ایستادگی در برابر سختیها، نهتنها در جبهههای جنگ بلکه در تظاهرات و فعالیتهای پشت جبهه نیز نقش برجستهای ایفا کردند. مقام معظم رهبری نیز بارها به قدرت معنوی و استقامت زنان اشاره کرده و تأکید کردند که این ویژگیها از ایمان ناشی میشود. «اگر زنان در یک حرکت حضور پیدا بکنند، یک حضور جدی و آگاهانه و از روی بصیرت، آن حرکت به طور مضاعف پیشرفت خواهد کرد. در این حرکت عظیمِ بیداری اسلامی، نقش زنان، یک نقش بی بدیل است و باید ادامه پیدا کند. زنان هستند که همسران خود را و فرزندان خود را برای حضور در خطرناکترین میدانها و جبههها آماده و تشجیع میکنند. ما در دوران مبارزه با طاغوت در ایران و همچنین بعد از پیروزی انقلاب تا امروز، برجستگی نقش زنان را به طور واضح و ملموس مشاهده کردیم و دیدیم»۲.
این زنان مبارز با مقاومت خود، اثبات کردند که در انقلاب اسلامی ایران، زنان نهتنها تماشاگر تاریخ نیستند بلکه در ساختن آن نقش مهمی ایفا میکنند. در حالی که رژیم پهلوی به دنبال شکستن روحیه مبارزان بود، زنان ایران نشان دادند که اگرچه شکنجههای فیزیکی میتوانند بدن را شکننده کنند، اما روحیه انقلابی آنان شکستناپذیر است.
۱. صحیفه امام، جلد 6، صفحه7.
۲. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار شرکتکنندگان در اجلاس جهانی «زنان و بیداری اسلامی»، تیرماه 1391
به گزارش مهدیه سادات نقیبی؛ خبرنگار