به گزارش متادخت، محمدرضا ورزی در دومین اثر تاریخی خود، بعد از سریال تقریبا ناموفق «معمای شاه»، فراتر از انتظار ظاهر شد و فیلم سینمایی «معجزه پروین» را بر روی پرده نقره‌ای برد. فیلمی که در کنار همه ضعف‌ها و کاستی‌هایش، قابل احترام و درخور توجه است. پروین با بیانی قصه‌گو و سرراست، مخاطب را با شاعری به‌نام و کم‌نظیر همراه می‌کند. زندگی پروین برای خلاف فروغ همراه با لحظه‌های عاشقانه و دراماتیک زیادی نبوده. او عشق را به معنای واقعی کلمه تجربه نکرده اما در قسمتی از مناظره‌هایش با اهالی ادب، بیان می‌کند که عشق فقط عشق دو جنس مخالف به یکدیگر نیست؛ عشق می‌تواند در رابطه خدا و بنده، رابطه انسان با پدر و مادرش و حتی انسان با طبیعت نیز تعریف شود. با توجه به اینکه زندگی پروین همراه با فراز و فرودهای عشقی نبوده لذا کارگردان دوچندان تلاش کرده که از دل زندگی آرام، کم‌تنش و منزوی پروین، قصه‌ای روان و گیرا به مخاطب عرضه کند که در این میسر نیز تا حدودی موفق عمل کرده اما می‌توانست بهتر وعمیق‌تر هم ظاهر شود.

صفر تا صد از پروین

رخشنده اعتصامی با نام مستعار «پروین» نه تنها شاعر بود بلکه با زبان شعر در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نیز شرکت می‌کرد، آن هم در فضایی به شدت مردسالارانه و متعصب. او با بداهه‌گویی در سرودن شعر و بیانی مناظره‌گونه، تلاش داشت تا در جهت رفع تبعیض‌های اجتماعی و جاری شدن حقوق عادلانه زنان و مردان گام بردارد. در سکانسی از فیلم اشاره می‌شود که تبعیض علیه زنان در همه جای دنیا هست و فقط مختص ایران نبوده حتی در فرانسه نیز زنان شاعر مجبور بودند برای ارائه آثار خود نام مردانه برگزینند. در دوره زیست پروین، زنان نقش پررنگی در میدان اجتماعی نداشتند و افرادی مانند او برای اثبات خود به عنوان یک فعال عرصه اجتماع نیاز به کوشش فراوان داشتند.

خلاء بزرگ در فیلم «‌ورزی» نمایش روزگار آشفته حال و پرآشوب است. مخاطب مدام منزل پروین و محفل شعر و ادب را می‌بیند. روا آن بود که کارگردان به مسائل اجتماعی مانند وضع آشفته طبقات مظلوم و ستم‌دیده، وضع نابسامان فقرا و مردم محنت کشیده، نابخردی حکام زمان و… بپردازد چراکه اشعار پروین الهام گرفته از جامعه زمان خود بود؛ این در حالی است که مخاطب چیزی از وضعیت اجتماع نمی‌بیند. بهتر آن بود که مخاطب با حال و هوای جامعه در زمان زیست پروین واقع‌گرایانه آشنا می‌شد تا چهره پروین هم واقعی‌تر و تاثیرگذار‌تر نمایان شود. پروین با ذوق، قریحه و استعداد نایاب خود کلیات زمان خود را اعم از مشکلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی به جزئی‌ترین شکل ممکن در قالب مناظره حیوانات و حبوبات به شعر فاخر تبدیل می‌کرد.

• پیشنهاد مطالعه: نقد فیلم بی‌بدن

خانواده، امتیاز مثبت پروین بود

در این میان نقش حمایتگری خانواده نیز نباید نادیده گرفته شود. خانواده‌ای که به شدت یکدیگر را درک می‌کنند، استعدادها و توانایی‌های هم را می‌شناسند و برای هم پل پرواز می‌شوند. خانواده‌ای که اعضای آن به شدت بهم احترام می‌گذارند، از هم حمایت می‌کنند و در غم و شادی در کنار هم هستند. پدرش «یوسف اعتصام‌الملک»، نویسنده، مترجم، روزنامه‌نگار، ادیب، خوش‌نویس که در تلاش بود تا دیوان پروین را با مقدمه ارزشمند ملک الشعرای بهار چاپ کند. مادرش «اخترالملوک اعتصامی»، زنی عفیف و بزرگ‌زاده که از لحاظ احساسی بسیار حمایتگر و همراه است و دختری باشعور، بالغ و فرهیخته در دامن او رشد یافته. برادرش «ابوالفتح اعتصامی» که همیشه پشتوانه گرم و قابل احترامی برای خواهر محسوب می‌شود. وجود چنین خانواده در هر دوره‌ای و برای هر دختری می‌تواند یکی از پایه‌های مهم و اساسی پیشرفت افراد باشد.

فیلم «‌ورزی» چند مفهوم غنی انسانی را به سادگی روایت کرده است. ظلم ستیزی پروین وقتی نمایان می‌شود که در زندگی زناشویی نماند و حاضر نشد با مردی بی بند و بار به زندگی ادامه دهد و از آن مهم‌تر پدر و مادر و برادری که حامی طلاق وی بودند آن هم در جامعه سنتی و مردسالار آن زمان. جدایی پروین از همسرش نمادی است از اینکه نباید به ظلم تن داد که صد البته با داشتن پشتوانه گرم و خانواده سالم این مهم فراهم می‌شود. کمک به آگرین نیز مفهوم نوع دوستی را بسیار ساده و قصه‌گونه، روایت کرده است. یکی از انتقادات جدی به فیلم، آن است که توجه به زیردستان، حمایتگری، شجاعت و درایت پروین در حد ماجرای آگرین تقلیل داده شد.

معجزه پروین، خوب اما ناکافی

برای آشنایی با شاعره پرآوازه معاصر تنها دیدن فیلم معجره پروین کفایت نمی‌کند. هر چند این فیلم اطلاعات ارزشمند زیادی از زندگی او به مخاطب می‌دهد اما عمیق و همه‌جانبه به موضوع پرداخته نشده. برخی شخصیت‌ها در اواسط فیلم به حال خود رها می‌شوند، مانند همسر پروین و در مقابل به برخی شخصیت‌ها که هیچ کمکی به روند داستان نمی‌کند مانند آگرین بیش از پیش پرداخته شده است. به تصویر کشیدن شاعر بر روی پرده سینما کار آسانی نیست اما ورزی به زعم خود در این مهم، گام خوبی برداشته. در مجموع با وجود تمام انتقاداتی که به نحوه پرداخت فیلم و داستان‌پردازی و حتی بازی ضعیف مارال بنی آدم، وارد است، باید اذعان داشت با فیلمی نسبتا فاخر (از لحاظ صحنه پردازی) و قابل توجه روبرو هستیم.

مطلب مرتبط: نقد سریال در انتهای شب

به قلم دکتر پگاه روشان، جامعه‌شناس و منتقد فیلم و سریال