به گزارش متادخت، سودابه سلیمانی، استاد تمام گروه مهندسی برق قدرت و مدیرکل اجرایی و خدمات آموزشی معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، به تحلیل تأثیرات گسترده هوش مصنوعی بر نظام آموزش عالی پرداخت.
وی با مرور تحولات تاریخی مفهوم سواد دیجیتال و جایگاه ایران در این عرصه، هشدار داد: سرعت پیشرفت هوش مصنوعی به حدی است که مقاومت در برابر آن به حذف تدریجی بسیاری از مشاغل سنتی آموزشی منجر خواهد شد. این مقام دانشگاهی تأکید کرد دانشگاهها باید با برنامه‌ریزی دقیق، همزمان با بهره‌گیری از مزایای این فناوری، برای کاهش تهدید‌های آن چاره‌اندیشی کنند.
سلیمانی، عضو هیأت علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی بحث خود را با مرور تاریخی تعریف سواد آغاز کرد: در گذشته، سواد به توانایی خواندن و نوشتن محدود می‌شد، اما امروز تسلط بر فناوری‌های دیجیتال جزء لاینفک سواد محسوب می‌شود. شکاف دیجیتال نیز از اختلاف دسترسی به تلفن و اینترنت فراتر رفته و اکنون شامل تفاوت در مهارت‌های استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی است.
وی با اشاره به آمار‌های داخلی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد ۷۶ درصد زنان و ۷۲ درصد مردان ایرانی از پلتفرمهای دیجیتال استفاده می‌کنند. نکته جالب‌تر، سهم ۵۳.۴ درصدی زنان در مدیریت کسب‌وکار‌های اینستاگرامی است که نشان‌دهنده همراهی آنان با تحولات فناورانه است. اینستاگرام خود نمونه بارزی از کاربرد هوش مصنوعی در شخصی‌سازی محتواست.
این استاد دانشگاه با توضیح سیر تکامل هوش مصنوعی از دهه ۱۹۵۰ تاکنون، خاطرنشان کرد: امروز هوش مصنوعی به مرحله‌ای رسیده که می‌تواند فرآیند‌های پیچیده یادگیری، استدلال و پیش‌بینی را با دقت بالا انجام دهد. این فناوری دیگر یک ابزار کمکی نیست، بلکه به رقیبی برای توانمندیهای انسانی تبدیل شده است.
استاد تمام دانشگاه و مدیرکل اجرایی معاونت علوم دانشگاه آزاد اسلامی، در تشریح تأثیرات هوش مصنوعی بر آموزش عالی به سه حوزه کلیدی اشاره کرد که این فناوری می‌تواند تحولات اساسی در آنها ایجاد کند.
در حوزه تولید محتوای آموزشی، سلیمانی توضیح داد: هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که محتوای آموزشی کاملاً شخصی‌سازی شده تولید کند. این محتوا‌ها می‌توانند با توجه به سطح یادگیری، سرعت درک مطلب و نیاز‌های خاص هر دانشجو تنظیم شوند که این امر تحولی عظیم در کیفیت آموزش ایجاد خواهد کرد.
در مورد روش‌های تدریس، این استاد دانشگاه به تغییر نقش اساتید اشاره کرد: با ورود فناوری‌هایی مانند آموزش معکوس و چت‌بات‌های هوشمند، نقش استاد از انتقال‌دهنده صرف اطلاعات به تسهیل‌گر فرآیند یادگیری تغییر می‌کند. در این روش‌ها، دانشجویان قبل از کلاس با محتوا آشنا می‌شوند و زمان کلاس به بحث، تمرین و رفع اشکال اختصاص می‌یابد.
سلیمانی در ادامه به تأثیر هوش مصنوعی بر سیستم‌های ارزیابی پرداخت: امروزه طراحی آزمون‌های تطبیقی که سطح دشواری سؤالات را بر اساس پاسخ‌های دانشجو تنظیم می‌کنند، امکان‌پذیر شده است. همچنین سیستم‌های هوشمند می‌توانند با دقت بی‌سابقه‌ای عملکرد دانشجویان را تحلیل کرده و نقاط ضعف و قوت هر فرد را شناسایی کنند.
این مقام دانشگاهی تأکید کرد که این تحولات نیازمند بازنگری اساسی در شیوه‌های سنتی آموزش است و دانشگاهها باید هرچه سریعتر خود را با این تغییرات هماهنگ کنند تا از قافله پیشرفت علمی جهانی عقب نمانند.
مدیرکل اجرایی معاونت علوم دانشگاه آزاد اسلامی هشدار داد: مشاغلی مانند تدریس سنتی، روزنامه‌نگاری و خدمات حقوقی در صورت عدم تطبیق با این فناوری با خطر جدی مواجه خواهند شد. در مقابل، مشاغلی مانند مهندسی داده و توسعه سیستم‌های هوشمند رونق خواهند یافت.
سلیمانی به تجربه موفق دانشگاه آزاد اسلامی در دوران همه گیری اشاره کرد: ما ثابت کردیم که می‌توان با سرعت به شرایط بحرانی پاسخ داد. امروز نیز باید با همان جسارت به استقبال هوش مصنوعی برویم. در برخی رشته‌ها، تغییر از آموزش سنتی به روش‌های ترکیبی را آغاز کرده‌ایم.
وی با اشاره به چالش‌های پیش‌روی اجرای تغییرات در نظام دانشگاهی، تأکید کرد: در دانشگاهی با بیش از ۱.۴ میلیون دانشجو و ۴۰ هزار استاد، برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای تحولات آموزشی ضروری است.
سودابه سلیمانی افزود: برای موفقیت در این مسیر، آموزش اساتید و همگامی آنان با فناوری‌های جدید باید در اولویت قرار گیرد. همچنین، ایجاد زیرساخت‌های لازم، گام کلیدی در اجرای این فرآیند محسوب می‌شود.
به گفته این مقام مسئول، سرعت بخشیدن به روند تحول و همراهی تمامی اجزای نظام دانشگاهی، از جمله عوامل تعیین‌کننده در موفقیت این طرح است.
سلیمانی در پایان با تأکید بر مزیت‌های انسانی گفت: هوش مصنوعی هر قدر هم پیشرفته باشد، نمی‌تواند جای خلاقیت، شهود و اخلاق انسانی را بگیرد. وظیفه ما این است که با حفظ این مزیت‌ها، از فناوری برای ارتقای کیفیت آموزش بهره ببریم.
منبع: آنا
