به گزارش متادخت، بررسی ها نشان می‌دهد توسعه مشاغل خانگی به عنوان ایده‌ای جذاب در خوداشتغالی، راهکاری موثر در رونق اقتصاد است که بر حول محور خانواده می‌چرخد و با جهت دهی به فعالیت اعضای خانوار، تولید را دنبال می‌کندو در این میان به نظر می رسد با گسترش روز افزون فناوری‌های نوین به ویژه فناوری دیجیتالی و گسترش فضای مجازی فرصت‌های زیادی برای مشاغل خانگی ایجاد شده است به طوری که ۲۰ درصد درآمد کشورهای در حال توسعه از مشاغل خانگی به دست می‌آید که نمونه آن کشورهای چین و بنگلادش هستند. کسب و کار خانگی از نظر ایجاد شغل، نوآوری در عرضه محصول یا خدمت موجب تنوع و دگرگونی زیادی در اجتماع و اقتصاد کشور می‌شود.

ظرفیت‌های گسترده مشاغل خانگی در حوزه‌های مرتبط با اشتغال‌زایی و ارتقاء و رونق تولید، ضرورت اختصاص بخشی از هدفگذاری کلان اشتغال و اقتصاد تولید کشور را به این بستر مناسب اشتغال نشان می‌دهد که با بهره‌مندی از این فرصت مستمر امکان رشد و توسعه تولید و ایجاد فرصت‌های شغلی وجود دارد.

با این وجود نگاهی به سهم حدود سه تا ۶درصدی فعالیت ها و اشتغال خانگی از بازارهای تولید و اشتغال در کشور در مقایسه با ظرفیت‌های گسترده این بخش از کسب و کار و اقتصاد نشان از نبود سیاستگذاری اثربخش در سالهای گذشته و عدم بسترسازی لازم برای نقش‌آفرینی مشاغل خانگی در اقتصاد تولید است.

ناگفته نماند: مشاغل خانگی به آن دسته از فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که توسط عضو یا اعضاء خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار، بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و به تولید خدمت و یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی منجر می‌شود.

البته کسب و کارهای خانگی در ایران سابقه دیرینه دارند. بسیاری از صنایع که امروزه هم وجود دارند کهدر منازل و محل سکونت افراد تولید شده‌اند. به طور کلی کسب و کار خانگی پدیده جدیدی نیست. بلکه در نتیجه تغییر و تحولاتی که در فعالیت‌های اقتصادی-اجتماعی امروزه به وجود آمده به آن توجه بیشتری شده است، این نوع کسب و کارها روز به روز گسترش و توسعه می ابند. در ایران به علل مختلفی حمایت از این مشاغل می‌تواند اثر گذاری بالایی داشته باشد. نخست آنکه در کشورمان این مشاغل به طور سنتی در قالب فعالیت‌های استاد-شاگردی زمینه تاریخی قابل توجهی دارد و دوم اینکه با توجه به سهم بالای زنان در اقتصاد ملی و افزایش سطح سواد در این گروه از جامعه و همچنین مسائل فرهنگی مربوط به اشتغال زنان، این امکان فراهم می‌شود که با توسعه مشاغل خانگی از ظرفیت‌های اقتصادی زنان در جامعه استفاده بهتری شود.

مشاغل خانگی فرصتی برای حل چالش بیکاری

باید اشاره داشت: به دلیل تنوع بالای جغرافیایی، قومیتی و فرهنگی، ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه مشاغل خانگی و ایجاد فرصت های گسترده شغلی مرتبط و به دنبال آن حل چالش بیکاری وجود دارد که با هدفگذاری متناسب بر اساس

واقعیت ها و توانمندی نیروی انسانی و ساختار مدیریتی امکان این امر وجود خواهد داشت.

کارشناسان می گویند: کسب و کارهای کوچک به دلیل ساختار ساده زود بازده و با توجه به نیاز سرمایه اندک در جهت متعادل کردن بازار کار موثر هستنند و در کشور ما با توجه به ترکیب جمعیتی کسب و کارهای کوچک خانگی می‌تواند بازدهی مناسبی داشته و در کوتاه مدت یا میان مدت در رفع معضل بیکاری موثر باشد.

باید گفت بعد از دهه ۸۰به نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصادی توجه بیشتری شد و بعدها با ورود اینترنت و رسانه های اجتماعی مشاغل خانگی شکل جدی تر و رسمی تری به خود گرفت. همچنین در سال های اخیر و پس از آن که جهان با بحران کرونا مواجه شد مشاغل خانگی رشد

فزاینده ای در کشور پیدا کرد و وجود بستر اینترنتی باعث رونق این نوع از کسب و کارها حتی در بین جوانان شد. در ایران پس از مطرح شدن بحث توسعه مقاومتی، یکی از راهکارهای رسیدن به این هدف توجه به مشاغل خانگی و حمایت از این بخش عنوان شد. اما از لحاظ آماری هنوز هم ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته سهم کمتری از مشاغل خانگی را به خود اختصاص می دهد. به طوری که این رقم در کشورهای آمریکا، استرالیا و انگلیس بین ۹تا ۱۱درصد است؛این در حالی است که بر اساس آخرین داده‌های آماری حوزه مشاغل خانگی، در حال حاضر سهم این مشاغل از اشتغال کل کشور بین ۳تا ۶درصد است که البته بر اساس نظر کارشناسان اشتغال این رقم قابلیت افزایش دارد و این در حالی است که این رقم در تولید ناخالص داخلی بین ۲تا ۵ر۲درصد است.

تازه ترین آمارهای مرتبط با مشاغل خانگی هم نشان می‌دهد که بیش از ۳میلیون نفر به طور رسمی تولید کننده محصولات مشاغل خانگی در کشور هستند که البته آمار حقیقی فعالان و تولیدکنندگان حوزه کسب و کار خانگی قطعا بیشتر از این رقم است و افراد بسیاری به طور غیررسمی در این مشاغل فعالیت دارند.

باید خاطرنشان کرد: کارآفرینی خانگی و ایجاد شبکه خانوادگی مشاغل خانگی علاوه بر اینکه کاهش بیکاری را همراه دارد به افزایش تولید و توان اقتصادی جامعه نیز کمک زیادی می‌کند. از آنجایی که زنان خانه دار و دختران و پسران جویای کار ۴۰ تا ۵۰ درصد جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند که اگر برای این افراد شغل و کار مشخصی تعریف شود تا آنان در خانه به فعالیت مشغول شوند، مشکل بیکاری آنان حل شده و بخشی از هزینه‌های خانواده‌ها هم تامین می‌شود.

از سوی دیگر کارآفرینی فقط به ایجاد یک روش برای اشتغالزایی در محیطی کارخانه‌ای یا کارگاهی نیست بلکه هر فعالیتی در هر مکانی بتواند اشتغال ایجاد کند کارآفرینی محسوب می‌شود. در حقیقت توسعه مشاغل خانگی یک نوع استفاده بهینه از انرژی و توان افراد در محیطی آرام مانند خانه است. بطوری که می‌توانیم از خانه‌ها به عنوان مکان‌هایی برای تولید کالا و خدمات استفاده کنیم.

کارشناسان معتقدند: هنوز ظرفیت های زیادی برای ایجاد و راه اندازی مشاغل خانگی در ایران وجود دارد که می تواند با برنامه ریزی صحیح به سمتی هدایت شود تا اقتصاد رشد یافته را در آینده شاهد باشیم.البته باید خاطرنشان کرد توسعه مشاغل خانگی یکی از برنامه‌های مهم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قالب فعالیت‌های دولت سیزدهم محسوب می‌شود و در این زمینه رشد سه برابری منابع مالی مشاغل خانگی و افزایش تسهیلات آن تا سقف ۲۰۰درصد در سال‌ گذشته ثبت شده است.

در همین زمینه همچنین به گفته معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، براساس قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل‌خانگی، طرحی با عنوان ساماندهی و حمایت از مشاغل‌خانگی دنبال می‌شود که در آن متقاضیان مشاغل خانگی زودبازده می‌توانند متناسب با نوع مهارت و فعالیت مورد نظر خود فرم‌های ثبت نام را تکمیل کنند

موانع توسعه مشاغل خانگی

البته ناگفته نماند: از جمله موانع راه اندازی مشاغل خانگی در ایران می توان به فراهم نبودن بسترهای فرهنگی به میزان لازم، عدم شناسایی فعالیت های جدیدی که می تواند در خانه و بدون نیاز به کارخانه منجر به درآمد شود، بی توجهی به ظرفیت های مناطق مختلف در راه اندازی مشاغل خانگی، بی توجهی و عدم شناخت درست بازار از سوی متقاضیان مشاغل خانگی، عدم حمایت ها و پشتیبانی های جانبی از مشاغل خانگی در مقایسه با مشاغل بیرون از منزل اشاره کرد که البته با اتخاذ سیاست ها و راهکارهای صحیح حمایتی می توان از ظرفتیت های نهانی که در این بخش بزرگ از جامعه نهفته است در جهت رونق اقتصادی بهره گرفت.

در این زمینه سید صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می گوید: در حال حاضر آمار اشتغال خانگی در کشور رضایت‌بخش نیست و حدود ۴درصد مشاغل کشور، خانگی هستند که باید این سهم را افزایش داد.

وی می گوید: هدف‌گذاری ما این است که بالای ۲۰درصد از اشتغال کشور را مشاغل خانگی پوشش دهد و تلاش می‌شود که از ظرفیت دو بانک عامل تخصصی وزارت کار و بانک های دیگر استفاده شود.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین از تخصیص ۳۰۰۰میلیارد تومان تسهیلات مشاغل خانگی در بودجه ۱۴۰۱خبر داده و می‌گوید: درصدد هستیم که در سال ۱۴۰۲این منابع را افزایش بدهیم تا مشکلات متقاضیان مشاغل خانگی کاهش یابد.

رئیس دبیرخانه مشاغل خانگی هم با اشاره به اینکه با تغییر رویکرد تک بعدی به مشاغل خانگی می توان این سهم را افزایش داد، می گوید: یکی از مشکلات حوزه مشاغل خانگی در گذشته تعدد متولیان و فقدان یک شبکه منسجم و نظام‌مند از همه دستگاه های متولی در این حوزه بوده است که در این خصوص با تدبیر دولت سیزدهم نسبت به این موضوع و هم افزایی بیشتر بین نهادهای متولی در این زمینه می‌توان بسیاری از مشکلات را رفع کرد.

آزیتا همتیان با اشاره به اینکه اکنون حدود ۵۱۵رشته در حوزه مشاغل خانگی مانند کشاورزی، صنایع دستی، صنایع تبدیلی و… و. وجود دارد که بیشترین تمرکز بر روی حوزه صنایع دستی است، ادامه می دهد:حمایت از مشاغل خانگی نیازمند شبکه سازی و هم افزایی همه دستگاه هاست.

راهکارهای حمایتی

باید اشاره داشت: آنچه مسلم است اینکه فعالان و تولیدگران شاغل در حوزه مشاغل خانگی علاوه بر حمایت‌های مالی و تسهیلاتی به دلیل مشکلات موجود در راستای رونق تولید، نیازمند ارائه بسته‌های حمایتی گسترده در بخش‌های مختلف مالیاتی، بازار فروش، ساماندهی شاغلان و بازار کسب و کار اشتغال خانگی، تسهیل صدور مجزوهای اشتغال و البته هدفگذاری های کلان این حوزه هستند.

در این میان پرداخت مالیات از طرف شاغلان حوزه کسب و کار به همان اندازه که در بسیاری از شرایط رونق‌بخش اقتصاد و یاری‌رسان تولید است، معافیت‌های مالیاتی هم در برخی شرایط به دلیل رونق اشتغال و تولید می‌تواند

زمینه ساز رشد اقتصادی مستمر توسط صاحبان کسب و کار را به دنبال داشته باشد.

همچنین در شرایطی که بازار فروش نامناسب برای تولیدات شاغلان در بخش‌های مختلف بخصوص فعالان حوزه اشتغال خانگی به عنوان یکی از آسیب‌های این بخش به‌شمار می‌رود، فراهم‌سازی بسترهای بازار فروش مناسب برای محصولات بازار خانگی در داخل و خارج از کشور به عنوان یک ضرورت و مزیت مطرح است.از سوی دیگر، همچنین ساماندهی فعالان و شاغلان حوزه مشاغل خانگی در قالب ارائه و اجرای سیاست‌های کلان این بخش توسط دولت و نهادهای مرتبط علاوه بر ایجاد بستر اثرگذار فعالیت اشتغال و تولید، ارتقاء بهره‌وری در این خصوص را به دنبال خواهد داشت.

اطلاعات