به گزارش متادخت، اولین نشست علمی همایش منزلت و نقش مادران اهل بیت و امامان شیعه (ع) در تمدن اسلامی با حضور سکینه سادات پاد دستیار رئیس جمهور، حجت الاسلام حمید مطهری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، سعید طاووسی دبیر علمی جلسه و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، ناهید طیبی مدیر دانشنامه زن مسلمان در پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا قم، شهلا بختیاری عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س) و مرتضی سعیدی‌زاده، مدیر عامل بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع)، امروز یکشنبه ۳۰ مهرماه در سالن پروین اعتصامی دانشگاه الزهرا (س) برگزار شد.

سعید طاووسی مسرور دبیر علمی این نشست با اشاره به خشنودی از برگزاری چنین جلسه‌ای اظهار داشت: در این حوزه جای کار وجود دارد. مادران ائمه و زنانی که حول معصومان بودند را از ابعاد مختلفی می‌توان به این بحث توجه کرد. در گذشته و منابع به این امر توجه نشده است و در تاریخ نگاری سنتی زنان قدری نادیده گرفته شده‌اند.

وی ادامه داد: در کتاب رجال نجاشی تنها دو زن مطرح شده‌اند و از حیث پژوهش هم به این موضوع کم توجهی شده و پژوهش‌ها کارآمد نیستند.

این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: کتاب بانوی آندلس در خصوص مادر امام رضا (ع) است و ما نیز آن را نقد و در خصوص آن صحبت کردیم. اساساً در این کتاب گفته شده که مادر امام رضا (ع) اسپانیایی بوده و قول کسانی که می‌گویند آفریقایی بوده نفی شده است در حالی که نباید در این مباحث دچار چالش شویم.

دبیر علمی نشست «منزلت و نقش مادران اهل بیت و امامان شیعه در تمدن اسلامی» بیان داشت: در این جلسه باید نگاه علمی‌تر و ژرف‌تری به این قضیه داشته باشیم مثلاً درباره برخی پژوهش‌هایی که با توجه به منابع بیزانسی مادر امام زمان (ع) را رومی می‌نامند می‌توان دست به بررسی‌های بیشتر زد و گویا در منابع بیزانسی جزئیاتی در این رابطه ذکر شده مانند رویداد زلزله در هنگام عقد نرجس خاتون در رم که زلزله می‌آید و عقد ایشان بهم می‌خورد و سپس جنگ رخ داده و اسیر می‌شوند. این اتفاق هم در منابع بیزانسی آمده و هم در منابع شیعی ما مثل آثار شیخ صدوق.

سعید طاووسی مسرور در پایان ابراز امیدواری کرد این جلسه فتح بابی باشد تا در ادامه آن نشست‌ها و همایش‌های تکمیلی نیز برگزار شود.

کرامت و شرافت زن مورد تاکید اسلام است

نخستین ارائه با عنوان جایگاه همسر در بینش و منش امامان شیعه توسط شهلا بختیاری عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا صورت گرفت.

‌ بختیاری در این همایش گفت: نظام اندیشه‌ای امامان شیعه به مساله زنانگی همسر خیلی تاکید دارد، معمولاً زنانگی در نقش‌های مادر، دختر و همسر تعریف می‌شود که تشخص خاص به بانوان می‌دهد. این وظایف قابل واگذاری نیست و کسی نمی‌تواند جایگزینش شود.

وی با تاکید بر نقطه محوری زن در کانون خانواده گفت: فضای حقوقی همسران هم مورد تاکید در اسلام قرار گرفته است، توصیه‌هایی شده که کرامت و شرافت زن مورد توجه قرار گیرد و یک رابطه و رفتار دوسویه است که علاوه بر فرد، جامعه هم بر آن وارد می‌شود.

بختیاری با تاکید بر زنانگی کارآمد گفت: یک همسر چنان می‌تواند اثرگذار باشد که تأثیرات مهم در خانواده داشته باشد، مادرانی اندیشمند و همسرانی صاحب توان و فکر می‌توانند محیط خانواده را محلی برای رشد و بالندگی ایجاد کنند. یک مادر می‌تواند فضای خانواده را در چگونگی تعامل با جامعه و دیگران شکل دهد.

جایگاه مادران در غرب بسیار تنزل یافته است

در ادامه این نشست ناهید طیبی درباره فرضیه خودش مبنی بر ازدواج‌های بیناملیتی ائمه و همگرایی در عصر پیش از ظهور گفت: امروزه جایگاه مادران در غرب بسیار تنزل یافته است، ما با این مشکل مواجه هستیم و کشورهای اسلامی هم که واردات فرهنگی از غرب زیاد دارد، اما در برابر این نگاه ما ادبیات سنتی داریم که نگاه خوبی به نقش مادری زایش و تولید نسل دارد، هر چند ارزشمند است اما کافی نیست.

وی توضیح داد: بوسیله این همایش اتفاق خوبی رقم خواهد خورد تا مادران ائمه را آنطور که به واقع بودند، نشان دهیم اما به هرحال جهانی شدن حکومت حضرت مهدی (عج) از طریق شبکه مادران ائمه می‌تواند صورت بگیرد. چرا که تا قبل از ایشان هر یک از همسران ائمه و مادران از یک ملیتی بودند. تنوع جغرافیایی و نژادی مادران ائمه با آینده ما و حکومت حضرت مهدی با هم مرتبط هستند.

وی توضیح داد: امام زمان منتسب به مادرشان شدند، مادر امام رضا (ع) یونانی تبار بودند، مادر امام کاظم (ع) آندلسی بودند و این ملیت‌ها ما را به جایی می‌رساند که حضرت حجت (عج) فرزند جهان است و این را در پژوهشمان ثابت کردیم.

راهبرد اصلی پیامبر تمدنی بود که با معیارهای دینی برای ساختن آرمانشهر آسمانی تطبیق داشت

در بخش دوم همایش حجت‌الاسلام مطهری درباره اهمیت و جایگاه زن در اسلام عنوان کرد: ما از همان ابتدای ظهور اسلام و نخستین حرکت پیامبر (ص) فرآیندی را می‌بینیم که اسلام در جامعه ایجاد و به طور ویژه به زنان توجه کرد.

وی با اشاره به اینکه آرمان شهر پیامبر در مدینه شکل گرفت، گفت: راهبرد اصلی پیامبر تمدنی بود که با معیارهای دینی برای ساختن آرمانشهر آسمانی تطبیق داشت، اگر این آرمانشهر شکل می‌گرفت انسانیت شکل می‌گرفت و این راهبرد در ادامه زندگی دیگر ائمه هم همچنان نمود دارد.

وی با بیان اینکه یکی از مؤلفه‌های تمدن اسلامی تکریم انسان است، گفت: فارغ از رنگ، نژاد و دین این انسانیت مهم است علامه جعفری هم در تفسیر قرآن مراد از بنی آدم را تکریم جنس بشر می‌داند، پس در جامعه مسلمانان نگاه جالبی قبلاً برای زن وجود نداشت اگرچه پیامبر سعی کرد این شرایط را عوض کند، اما مسیر تغییر کرد و همین سبب برخی انحرافات در جامعه شد ازدواج‌های ائمه با دیگرملیت‌ها نگاه به تکریم انسان بود.

حجت الاسلام مطهری توضیح داد: یک نکته مهم این است که زنان ائمه برای ازدواج آزاد نشدند، در همان جایگاه کنیزی برای ائمه فرزند آوردند و مهمترین نکته تکریم انسان است، امام می‌خواهد بگوید فرد کنیز و غیر کنیز و مقام بالا قریشی و هاشمی فرقی ندارند.

حقوق معنوی زن مسلمان که یک تاریخ ارزشمندی دارد

سکینه سادات پاد دستیار رئیس جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: برای من حضور در این نشست به عنوان بخشی از حقوق معنوی زنان و یک موضوع مهم هویتی برای زنان، باعث افتخار است. مادران ائمه به عنوان بخشی از تُراث معنوی شیعه هستند.

وی افزود: بحث ایجابی در حوزه زن و جنسیت تا کنون کم داشته‌ایم و هر چه بوده بیشتر سلبی بوده است با قبول داشتن جنسیت زن در کنار نقش‌های ذاتی‌اش، برای آنها نقش‌های دیگری قائل باشیم، این یک اتفاق جدید است و باید برای دستیابی به چنین دیدگاهی، به این سرمایه‌های گرانبها (مادران ائمه) مراجعه کنیم؛ فکر می‌کنیم این اتفاق، نقطه عزیمت بسیار مهمی است و اولین‌بار است این اتفاق با این روش رخ می‌دهد.

پاد افزود: نمی‌توانیم همواره صرفاً در مقایسه سلبی با فمینیسم، اعتقادات آنها را سلب کنیم و نیاز به یک کار ایجابی هم داریم؛ بخشی از حقوق معنوی زن مسلمان که یک تاریخ ارزشمندی دارد و نمونه‌های گسترده ای داریم مانند همسر امام هادی (ع) که آن حضرت بعضاً مواردی را به همسر خود ارجاع می‌دهند، نمونه‌ای از کار ایجابی است و نشان می‌دهد امام معصوم می‌خواهند روند سازی کنند که به مردم را در برخی موارد به همسرشان ارجاع می‌دهند.

پاد تصریح کرد: این گونه نشست‌ها یک اقدام به جا ولی با تأخیر است خصوصاً در هجوم ادعاهایی مانند اینکه در اسلام به زن ظلم می‌شود. شاید بهترین ادله را بتوان در این نگاه تاریخی و روایی ارائه داد شاید عناصر الگوی سوم که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب دیده می‌شود را بتوان از دل تاریخ بیرون بکشیم و شاید چه بسا جذابیت‌هایی برای دختران اکنون ما داشته باشد خصوصاً که نتوانسته ایم ظرفیت‌ها را احصا کنیم و درنتیجه در برابر پرسش‌های دخترانمان عاجز مانده ایم.

دستیار رئیس جمهور بیان کرد: اگر بتوانیم در مسأله زن پاسخ مناسبی از دل داشته‌های دینی خود دربیاوریم می‌توانیم گره از مشکل بشریت باز کنیم این به هیچ وجه ادعای بزرگی نیست. ازدواج‌های بین المللی ائمه هم به جهت جهان شمولی و هم به جهت تسلط زبان مخاطب می‌تواند به سرمایه اجتماعی و سپس شروع گفت‌وگو با دنیا منجر شود.

برای من باعث افتخار است که نقش کوچکی در برپایی این اتفاق مهم دارم و بتوان به آن در هر دو دنیا افتخار کنم.

به دنبال اتصال جریان اندیشه و هنر هستیم

سپس مرتضی سعیدی زاده مدیر عامل بنیاد بین المللی امام رضا (ع) با اشاره به فراخوان همایش نقش علمی منزلت و نقش مادران اهل بیت و امامان شیعه در تمدن اسلامی گفت: خرسندم که شروع یکی از همایش‌های بنیاد بین المللی امام رضا (ع) در مجموعه دانشگاه الزهرا (س) آغاز کردیم. برای این جلسه از شش ماه پیش اقدامات لازمی را انجام دادیم. در طرحی متوجه شدیم که در آن رویکرد مادران و زنان منسوب به ائمه مورد غفلت قرار گرفته است.

مدیر عامل بنیاد بین المللی امام رضا (ع) با اشاره به اینکه اردیبهشت سال آینده شاهد خروج نتایجش خواهیم بود، افزود: مسأله زن و خانواده در صدر مسائل خانوادگی، اجتماعی، تمدنی و در امتداد سایر مسائل است. رهبری تاکید بر مسأله زن را از سه دریچه مورد بحث قرار دادند. ایشان تاکید کردند که زن مورد اهمیت در خانواده نقش دارد. حضور زن در تاریخ ادوار تمدنی گذشته و انقلابی به عنوان محرک و جهت بخش و تهییج کننده فضای تمدنی‌و تاریخی ما بوده است.

وی ادامه داد: بر اساس صحبت رهبری تمرکز جبهه معارض به عنوان نظام سلطه و غرب و جریان معارض در تمدن اسلامی، مسأله زن است. در این چهل سال انقلاب به این مسأله بسیار کم پرداخته شده و ما باید داشته‌های تمدنی و تاریخی را مورد توجه قرار دهیم و اگر تنها به بیان افتخارات بسنده کنیم، تغییری صورت نخواهد گرفت.

وی با اشاره به مأموریت بنیاد بین المللی امام رضا (ع) گفت: توسعه فرهنگ دینی و رضوی به عنوان مأموریت خود تعیین کردیم تا ریل گذاری به توسعه فرهنگ دینی داشته باشیم. بنیاد در دوره‌های گذشته دوره‌های مختلفی را برگزار کرده است.

سعیدی زاده افزود: ما با دو رویکرد که شامل واکاوی معارف اهل بیت و عقبه تولید محصولات جشنواره امام رضا برای زیست بوم جامعه امروز، به دنبال اتصال جریان اندیشه و هنر هستیم.

وی در پایان گفت: مجوز مقالات isi را در حال پیگیری هستیم تا اعتبار بخشی علمی در فضای این همایش‌ها انجام شود. در حوزه تولید دانش مأموریت نداریم اما به عنوان مجموعه‌ای که در حوزه فرهنگ ماموریم سعی کردیم خلأهایی که در این حوزه مشاهده می‌کنیم را مورد توجه قرار دهیم.

در پایان این همایش از پوستر نخستین همایش نقش علمی منزلت و نقش مادران اهل بیت و امامان شیعه در تمدن اسلامی رونمایی شد.

مهر