رویه‌ای در تقابل با شرعی‌ترین حقوق خانم‌ها

23 مهر 1403 1403-07-23 16:04

رویه‌ای در تقابل با شرعی‌ترین حقوق خانم‌ها

مهریه حقوق مالی است که اسلام برای خانم‌ها تعیین کرده است و اهل‌بیت (ع) هم همیشه تأکید بر پرداخت زودهنگام آن داشتند. اما متأسفانه برخی قوانین روزبه‌روز دریافت مهریه را سخت‌تر می‌کند.

به گزارش متادخت، «۱۰ سال بود ازدواج کرده بودیم. اختلاف زیادی باهم داشتیم. اما زن و شوهر بودیم و چند سالی بود که پدر و مادر هم شده بودیم. تا وقتی صاحب بچه نشده بودیم دادوفریادهایش را تحمل می‌کردم.

اما حالا بچه با هر فریادی می‌ترسید. می‌خواستم زهره‌چشمی بگیرم بچه‌ را برداشتم و رفتم خانه پدرم. فقط برای اینکه بترسانمش، شاید کمی اخلاقش بهتر شود، درخواست مهریه‌ام را ثبت کردم.اما دو سه روز بعد به‌واسطه یکی از دوستان مشترکمان در دفتر ثبت متوجه شدم همسرم در همین چند روز تمام اموالش را؛ دو ملکی که داشت، ماشین، مغازه همه را به نام پدر و مادرش زده است حتی پول‌هایی که در حسابش بوده را هم به‌حساب آن‌ها ریخته است. وقتی فهمیدم در این چند روز به‌جای متقاعدکردن من برای برگرداندنم به خانه وقتش را گذاشته تا از اموالش مراقبت کند. با اینکه اصلاً قصد جدایی نداشتم و فقط برای تهدید مهریه‌ام را ثبت کردم؛ دیگر حاضر نشدم به خانه او برگردم و حتی هزینه طلاق را هم خودم پرداخت کردم.» این گفته مژگان ۴۳ساله است که از طلاقش ۲ سال می‌گذرد.

قانونی که دلگرمی به زندگی‌اش را گرفت

شاید رأی وحدت رویه ۷۷۴ که در سال ۱۳۹۸ در دیوان عالی کشور تصویب شد ضربه بزرگی به زندگی مژگان و همسرش زد. او فقط قصد داشت شوکی به همسرش وارد کند تا زندگی‌اش را نجات دهد. اما شوهرش از این رویه اطلاع داشت، از ترس اینکه خانمش مهریه‌اش را مطالبه کند و اموالش را از دست بدهد، تمام دارایی‌اش را به‌راحتی به نام افراد دیگر زد چون به‌احتمال خیلی زیاد می‌دانسته که مژگان نمی‌تواند اثبات کند این معاملات برای فرار از پرداخت مهریه است. همین عامل کورسوی امیدی که مژگان برای تغییر زندگی‌اش را داشت به جدایی تبدیل کرد.

رویه‌ای که مثل قانون است

ماجرا ازاین‌قرار است، در تاریخ ۱۳۹۸/۱/۲۰ در دیوان عالی کشور رأی صادر شد که فرد تا قبل از محکومیت قطعی به پرداخت دین (مهریه) اگر اموالش را به نام فرد دیگری کند، این معامله حکم فرار از دین نیست. ابوذر نصراللهی، حقوق‌دان و وکیل دادگستری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه زندگی خبرگزاری فارس گفت: «به فرض حتی اگر خانم با دوندگی‌های زیاد هم بتواند اثبات کند که این معامله برای پرداخت‌نکردن مهریه بوده است، دیگر مجازات کیفری ندارد.» درصورتی‌که تا قبل از این رأی، در سال ۱۳۹۴ تصویب شده بود بر اساس ماده ۲۱ نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، انتقال مال به هر نحوی به فرد دیگر، به‌طوری که باقی‌مانده مال برای پرداخت دین (مهریه) کافی نباشد؛ حبس و جزای نقدی دارد. اما چون به عقیده اکثر قضات رأی‌های متفاوتی برای این زمان تعیین می‌شد، رأی وحدت رویه ۷۷۴ تصویب شد که نظمی به نظرات متفاوت دادگاه بدهد. رأی وحدت رویه، رأی است که توسط دیوان عالی کشور صادر می‌شود و مثل قانون باید اجرا شود. این رویه وقتی حکم‌های متناقضی توسط قضات صادر می‌شود، برای ایجاد نظم و یکپارچگی تصویب می‌شود.

رویه‌ای که فرار از مهریه را مثل آب‌خوردن کرد

به گفته نصراللهی، تا قبل از سال ۱۳۹۷ درخواست مهریه اغلب در دادگاه ثبت می‌شد. اما از سال ۱۳۹۷، طی بخشنامه‌ای از طرف قوه قضاییه؛ خانم‌ها برای درخواست مهریه، اول باید به دفترخانه‌ای که عقد در آنجا انجام شده بروند و درخواست دریافت مهریه را آنجا ثبت کنند. دفترخانه اظهارنامه‌ای برای شوهر می‌فرستد و او باید ظرف ۱۰ روز به ثبت مراجعه کند و مالی را برای مهریه زن معرفی کند. اما طبق رأی وحدت رویه ۷۷۴ دیوان عالی کشور، اگر مرد ظرف مدت همین ۱۰ روز هم اموالش را به نام فرد دیگری بزند دیگر زن نمی‌تواند اثبات کند این معاملات صوری بوده است و مهریه‌ای از آن مال بگیرد.

مهریه، بدهی زن به مرد

مهریه جز حقوق مالی است که دین اسلام برای خانم‌ها در نظر گرفته است. هم در سیره اهل‌بیت (ع) و هم در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران پرداخت آن بر مرد واجب است، تا جایی که بعد از فوت مرد هم زن از وراث او می‌تواند مهریه را طلب کند. در سیره معصومین (ع) مهریه هدیه‌ای از جانب مرد برای همسرش است و می‌فرمایند که اگر مردی از پرداخت آن طفره برود مثل دزد است. امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند: «مردی که مهریه‌ای برای زنش قرار دهد و قصدش این باشد که آن را به او ندهد، همانند دزد است.» (تحف‌العقول چاپ اول) اهل‌بیت(ع) به‌قدری به مهریه همسرانشان اهمیت می‌دادند که همان اول ازدواج آن را پرداخت می‌کردند. امام حسن (ع) در حدیثی می‌فرماید: «ما در همان ابتدای ازدواج مهریه همسرانمان را پرداخت می‌کنیم.» (الکافی محمد بن یعقوب کلینی ج ۶)

علم حقوق باید تمام جوانب را ببیند

علم حقوق باید جامع‌نگر باشد و حقوق هر دو طرف، هم زن و هم شوهر را با هم در نظر بگیرد و نباید زمینه سوءاستفاده برخی را فراهم کند.در ادامه نصراللهی به برخی پروند‌هایی که خانم‌ها به‌خاطر این رویه ۷۷۴ نتوانستند حق شرعی و قانونی خودشان را بگیرند، اشاره کرد: «بنده پرونده‌های زیادی داشتم که مرد توانایی مالی داشته و مهریه زن هم زیاد نبوده است اما بعد از اجرائیه، مرد مالش را منتقل کرده و خانم دستش به جایی بند نبوده است. وقتی هم زن در دادگاه شکایت کرده تا اثبات کند معاملات صوری بوده است؛ با حکم اعسار، یعنی اینکه مرد مالی برای پرداخت مهریه ندارد، مواجه شده است. وی در ادامه افزود: «با دوندگی‌های زیاد ممکن زن بتواند اثبات کند که معاملات برای فرار از پرداخت حق مسلمش بوده است اما نکته مهم بعدی این است که اگر به فرض اثبات بشود هم، دیگر جرم کیفری ندارد. درصورتی‌که درگذشته زندان و جزای نقدی داشته است. خودم در پرونده‌هایی دیدم که فرد برای فرار از مهریه مالش را مثلاً ماشینش را زیر قیمت می‌فروخت. وقتی که اثبات می‌شد این معامله برای فرار از دین است حتی شخص خریدار هم درگیر پرونده می‌شد. همین ترس‌ها باعث می‌شد که خیلی از افراد به سمت این کار نروند.»

به گفته این وکیل پایه یک دادگستری، خود مجازات اثر روانی دارد و باعث می‌شود فرد راحت و بدون ترس سراغ این کار نرود. اما الان دیگر این نگرانی را ندارند.

نباید به‌خاطر عده‌ کمی حقوق همه ضایع شود

در گفت‌وگوی دیگری حمیدرضا محمدی وکیل پایه یک دادگستری گفت: «این قانون هم خوب است و هم بد. قبل از این رأی گاهی زوجین هر دو باهم همکاری می‌کردند و از قانون محکومیت‌های مالی سال ۹۴ به‌قصد کلاهبرداری استفاده می‌کردند. این رأی باعث جلوگیری از این کلاهبرداری‌ها شده است.» ابوذر نصراللهی در پاسخ به این مورد گفت: «مگر در کل ایران چند پرونده این مدلی داریم که زن و شوهر با همکاری یکدیگر کلاهبرداری کنند. به فرض اگر این رأی وحدت رویه هم برای این مسئله وضع شده باشد، چرا باید به‌خاطر سوءاستفاده تعداد کمی حقوق اکثریت بانوان را زیر پا بگذاریم. باید برای مجازات آن عده کم فکر کنند نه اینکه حقوق باقی خانم‌ها را ضایع کنند. مثل این می‌ماند که نیروی انتظامی بگوید به‌خاطر تخلفات رانندگی عده‌ای از فردا رانندگی ممنوع است.» پیش‌تر هم مهدی عبدالملکی کارشناس حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس درباره این رأی دیوان عالی گفت: «رأی وحدت رویه ۷۷۴ باید حذف شود. این رأی دیوان عالی باعث شده بسیاری از بدهکاران، از جمله بدهکاران مهریه به‌قصد فرار از دین، اموال خود را به نام نزدیکان و آشنایان کنند و از پرداخت دین خود مانند مهریه فرار کنند.»

مهر‌یه کم نشانه خوش یمن بودن است

مهریه حق شرعی و قانونی برای خانم‌هاست و نشان‌دهنده مهر و محبت مرد به همسرش است. اما متأسفانه در فرهنگ ما بین برخی افراد این‌طور جاافتاده که زن فقط موقع طلاق باید مهریه‌اش را بگیرد و درخواست مهریه مساوی با طلاق است. درصورتی‌که در سیره معصومین، بعد خواندن خطبه عقد مهریه زن پرداخت می‌شد. از طرف دیگر قوانینی هم که روزبه‌روز وضع می‌شود به ضرر این حقی است که اسلام برای زنان در نظر گرفته است. به‌جای اینکه قوانین به نفع خانواده باشد اما روزبه‌روز بر آتش اختلافات و دوری زن و شوهرها می‌افزاید.این نکته هم مهم است که معصومین (ع) همواره به مهریه کم تأکید داشتند و آن را نشانه خوش‌یمن بودن عروس می‌دانستند.