به گزارش متادخت، زهرا راد، در نشست «واکاوی مبانی فقهی جهاد زنان و ارتباط آن با مفهوم مقاومت» که در دانشگاه مجازی المصطفی برگزار شد، عنوان کرد: «جهاد» از ریشه «ج ه د» است که در لغت به معنی کوشش، مبارزه و فعالیت است. جهاد در اصطلاح به معنای مبارزه در راه خدا با جان و مال، در نبرد با مشرکان و با هدف اعتلای اسلام و برپاداشتن شعائر آن است.

وی با بیان اینکه جهاد اکبر در مقابل جهاد اصغر (جهاد فقهی، قتال) قرار دارد که به معنای مبارزه با نفس است، گفت: در یک تقسیم‌بندی جهاد به دو دسته ابتدایی و دفاعی تقسیم می‌شود. جهاد ابتدایی به‌معنای جنگ با مشرکان و کفار برای دعوت آنان به اسلام و توحید است.

پژوهشگر فقه زنان ادامه داد: در این نوع جهاد، مسلمانان آغازگر جنگ هستند؛ زیرا حاکم جائر مانع اعتلای اسلام است و جنگ‌های صدر اسلام جنگ با مردم ایران و… نبوده است بلکه با حاکم بوده است زیرا حاکم جائر مانع گسترش اسلام بوده است. بنا به نظر فقهای امامیه، جهاد ابتدایی باید در زمان حضور امام معصوم(ع) و به اذن وی یا نایب خاص او باشد. البته برخی جهاد ابتدایی در عصر غیبت را نیز مشروع و جایز دانسته‌اند.

وی با اشاره به اینکه ذکور از شرایط حضور در این جهاد است، بیان کرد: در جهاد ابتدایی، جنگ بر زنان واجب نیست و تکلیف از زنان برداشته است. شرط ذکور در جهاد به معنای شرط ذکور در ولایت فقیه نیست که فقط مرد بتواند ولی فقیه شود بلکه در جهاد به صورت دیگر امکان حضور دارند.

مسئول میز زن و خانواده پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت با بیان اینکه جهاد دفاعی به معنای دفاع از اسلام و مسلمین در مقابل حمله دشمنان است، اظهار کرد: مسلمانان در جهاد حق آسیب به کودکان، زنان، سالمندان و کسانی که وارد جنگ نشدند را ندارد و مسلمنان همواره آن را رعایت کردند در حالی غیرمسلمانان به آن پاببند نبودند.

توسعه مفهومی جهاد

وی گفت: آیت الله منتظری بیان جهاد ابتدایی در ذیل جهاد دفاعی آورده است؛ زیرا جهاد ابتدایی نیز برای دفاع از حق الله است. بر اساس آیه «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» انسان‌ها برای عبادت خداوند خلق شدند و اگر حکومتی باعث می‌شود که انسان به حق انسانی خودش یعنی عبادت خدا نرسد جهاد ابتدایی نیز دفاع از حق انسانی و حق الله است.

راد با اشاره به اینکه کتب فقهی به دو بخش عبادات و معاملات تقسیم شدند، افزود: در کتب فقهی باب الجهاد در بخش عبادات آمده است و برخی به صورت مستقل و برخی در ذیل امر به معروف به آن پرداخته‌اند. امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله در ذیل باب دفاع به آن پرداخته است.

وی ادامه داد: امام خمینی (ره) در این بخش بیان کرده است که «اگر در روابط بازرگانی دول یا تجّار با بعضی از دول یا تجار بیگانه ترس بر بازار مسلمین و زندگی اقتصادی آن‌ها باشد واجب است آن را ترک کنند، و چنین تجارتی حرام می‌باشد. و در صورت چنین ترسی، بر رؤسای مذهب (واجب) است که کالاهای آنان و تجارت با آن‌ها را طبق مقتضیات زمان تحریم نمایند. و بر امت اسلامی متابعت آنان (واجب) است، چنان که برهمۀ آن‌ها واجب است که در قطع این روابط جدیّت کنند. ‏» این مساله را امروز در تحریم کالاهای رژیم صهیونیستی شاهد هستیم.

پژوهشگر فقه زنان عنوان کرد: رهبر معظم انقلاب تعریف گسترده‌تری از جهاد ارائه کردند و فرمودند که جهاد لزوماً نباید در قتال و جنگ باشد و برای اعتلا اسلام اقدامات دیگری هم باید انجام داد و مبارزه مسلحانه یکی از مصادیق جهاد است.

مسئول میز زن و خانواده پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت تاکید کرد: فقهای گذشته نیز به این مفاهیم معتقد بودند که برای اعتلای اسلام باید اقدامات متعددی انجام داد اما برای تعریف جهاد از قتال استفاده کردند و توسعه مفهومی نداشتند.

وی در رابطه با حقیقت شرعیه و متشرعه، گفت: حقیقت شرعیه، اصطلاحی است برای احکامی که در زمان پیامبر اسلام برای معنایی شرعی وضع شده است. حقیقت متشرعه در زمان معصوم (ع) وضع نشده است اما متشرعه آن را پذیرفتند. این جهاد کبیر است که در مقابل جهاد صغیر یعنی همان قتال قرار دارد.

راد با تاکید بر اینکه در قرآن نیز از عبارت جهادا کبیرا استفاده شده است، اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب در جهاد مسئله ذمه، اعطای امان و مهادنه را بیان کردند و فرمودند که در جهاد، قتال و کشتن موضوعیت ندارد و اگر بتوانیم، می‌شود که اهداف اهداف جهاد را بدون جنگ محقق کنیم.

وی با بیان اینکه در رابطه با فلسطین و رژیم صهیونیستی راه دیگری قابل استفاده نیست، گفت وقتی جهاد را به این معنای گسترده به کار ببریم دیگر ذکور بودن از شرایط آن نیست و در این نوع جهاد که جهاد تبیین بزرگ‌ترین مصداق آن است و در «فرض بودن جهاد برای زنان و مردان» که رهبر معظم انقلاب برای لبنان بیان کردند به همین خاطر شامل زنان نیز هست.

پژوهشگر حوزوی بیان کرد: نگاه اهل سنت در سنت فقهی جهاد با تشیع متفاوت است زیرا اهل سنت جهاد را به دستور خلیفه انجام می‌دهد، خلیفه‌ای که برای آن عدالت شرط نیست اما در سنت فقهی شیعی صاحب صلاحیت شرعی باید برای جهاد تصمیم بگیرد.

وی گفت: در توسعه مفهومی جهاد عبارت جهاد کبیر را داریم که زنان نیز در آن عاملیت دارند و این عاملیت می‌تواند به صورت های مختلف موجود یا طراحی اشکال جدید باشد. فعالیت رسانه‌ای، جهاد تبیین و اهدای طلا از مصادیق این عاملیت است که هم دفاع وهم مقاومت است.

مسئول میز زن و خانواده پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت اظهار کرد: حضور زنان در جهاد صغیر نیز به همین صورت است و تکلیف از زنان برای حضور در میدان مبارزه برداشته شده است امام زنان می‌توانند نظریه پرداز و در اتاق فرمان جهان نقش آفرین باشند.​

منبع: حوزه