به گزارش متادخت، تعطیلی مدارس همیشه برای دانش‌آموزان خبری خوشایند است، اما برای مادران؛ چه شاغل و چه خانه‌دار؛ چالش‌های تازه‌ای به همراه دارد. مادران شاغل با نگرانی از چگونگی مراقبت از فرزندان در ساعات کاری روبه‌رو می‌شوند و مادران خانه‌دار با برنامه‌ای فشرده‌تر برای مدیریت انرژی و سرگرمی کودکانشان مواجه‌اند.
از یک سو، مدارس فرصتی برای یادگیری و نظم‌دهی به زندگی کودکان است و از سوی دیگر، تعطیلی‌های پی‌درپی، برنامه‌های روزمره خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما این تغییرات چگونه بر سبک زندگی مادران اثر می‌گذارد؟ آیا راهکاری برای ایجاد تعادل میان نیازهای شغلی، خانوادگی و پرورش کودکان در این دوران وجود دارد؟
تأثیر تعطیلی مدارس بر مادران شاغل و چالش‌های نگهداری از فرزندان
تعطیلی‌های مکرر مدارس و مهدکودک‌ها به دلایل مختلفی مانند آلودگی هوا، بارش برف، مدیریت انرژی، بیماری‌های فصلی و شرایط اضطراری، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مادران شاغل است. در حالی که کودکان از این تعطیلات به‌عنوان فرصتی برای استراحت و تفریح یاد می‌کنند، مادرانی که مشغول به کار هستند، باید به‌دنبال راه‌حلی برای مراقبت از فرزند خود باشند. در بسیاری از موارد، نبود امکانات حمایتی از سوی محل کار و عدم امکان دورکاری، مادران را در موقعیت‌های دشواری قرار می‌دهد. این مشکل در دوره‌هایی مانند همه‌گیری کرونا یا روزهای بحرانی آلودگی هوا بیش از پیش آشکار شد.
مدارس و مهدکودک‌ها تعطیل شدند، اما کار مادران همچنان ادامه داشت. بسیاری از آن‌ها مجبور شدند بین گرفتن مرخصی، سپردن فرزند به بستگان یا حتی تنها گذاشتن فرزندشان در خانه یکی را انتخاب کنند؛ انتخابی که هیچ‌کدام مطلوب نیست و هرکدام پیامدهای خاص خود را دارد.
یکی دیگر از چالش‌های جدی، عدم هماهنگی میان ساعات کاری مادران و برنامه مدارس است. این مسئله به‌ویژه برای مادرانی که در بخش خصوصی فعالیت دارند، مشکل‌سازتر است، چراکه ساعات کاری آن‌ها اغلب طولانی‌تر و انعطاف‌ناپذیرتر از بخش دولتی است و با وجود برخی قوانین برای کاهش ساعات کاری مادران دارای فرزند خردسال، اجرای آن‌ها چندان فراگیر نیست و بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها آن را نادیده می‌گیرند.
از سوی دیگر، این قوانین تنها شامل مادرانی با فرزند زیر ۶ سال می‌شود، در حالی که مادران دارای کودکان پیش‌دبستانی و ابتدایی نیز به حمایت مشابهی نیاز دارند. در مجموع، تعطیلی مدارس برای بسیاری از مادران شاغل، نه فرصتی برای استراحت بلکه چالشی مداوم است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و حمایت‌های ساختاری از سوی نهادهای مسئول است.1
دغدغه های مادران خانه‌دار در روزهای تعطیلی مدارس
برخلاف باور عموم، زمانی که مدارس تعطیل می‌شوند، بسیاری از مادران خانه‌دار نیز با چالش‌های بسیاری روبه‌رو می‌شوند که معمولاً در روزهای عادی با آن‌ها مواجه نیستند. تصور نادرست خانه‌نشین بودن این مادران همان باور اشتباهی است که انتظار حضور تمام وقت و آزادانه را از آنان انتظار دارد درحالی که بسیاری از آن‌ها اگرچه بطور رسمی شاغل معرفی نمی‌شوند اما طبیعی است که فعالیت‌ها و دغدغه‌های شخصی خود را دارند و تمام زمان‌شان آزاد و قابل استفاده برای تعطیلی‌های ناگهانی نیست!
اولین دغدغه‌ای که مادران خانه‌دار در تعطیلی مدارس با آن مواجه می‌شوند، مدیریت زمان برای رسیدگی به کودکان است. در نبود مدارس و مهدکودک‌ها، سرگرم کردن و مراقبت از فرزندان، که ممکن است در سنین مختلف باشند، به معضلی بزرگ تبدیل می‌شود. کودکانی که عادت به حضور در مدرسه دارند، اکنون باید در خانه بمانند و این تغییرات می‌تواند باعث بی‌حوصلگی، درگیری‌های رفتاری و اضطراب آن‌ها شود. در کنار این مسئله، مادران باید کارهای روزمره خانه را همزمان انجام دهند، از جمله آشپزی، نظافت، خرید و سایر مسئولیت‌ها.
این فعالیت‌ها وقتی با حضور دائمی کودکان همراه می‌شود، زمان‌بر و سخت‌تر می‌شود. همانطور که عنوان شد علاوه‌بر موارد فوق در این تعطیلی‌ها بسیاری از مادران نمی‌توانند زمانی برای استراحت یا پرداختن به فعالیت شخصی خود پیدا کنند و برنامه‌های آنان دچار دگرگونی می‌شود، چرا که باید تمام وقتشان صرف مراقبت از فرزندان و رسیدگی به خانه شود. به این ترتیب، تعطیلی مدارس در حقیقت نه فرصتی برای آرامش، بلکه فشار و استرس اضافی برای مادران خانه‌دار است، که هر روز خود را با چالش‌های متعدد در خانه سپری می‌کنند.
نبود برنامه‌های جایگزین آموزشی و تفریحی برای دانش‌آموزان: چالشی جدی برای خانواده‌ها
یکی از مشکلات اساسی در تعطیلی مدارس، نبود برنامه‌های جایگزین آموزشی و تفریحی است که می‌تواند به‌طور مستقیم بر رشد و یادگیری کودکان تأثیر بگذارد. این تعطیلات در حالی که می‌تواند فرصتی برای استراحت و فراغت باشد، به دلیل این خلاء در برنامه‌های جایگزین، اغلب به بحران‌های رفتاری در کودکان منجر می‌شود. برای مثال، در نبود برنامه‌های ورزشی، هنری و آموزشی، کودکان بیشتر وقت خود را در فضاهای مجازی و یا فعالیت‌هایی که نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر ذهنی نیز بی‌فایده است، سپری می‌کنند.
این مسئله ممکن است موجب بی‌حوصلگی، افسردگی و اختلال در عادات رفتاری کودکان شود. به علاوه، بسیاری از مادران به‌ویژه در خانواده‌های تک‌والدی، که قادر به استفاده از کمک‌های بیرونی نیستند، مجبور می‌شوند تمام روز خود را صرف مراقبت و مدیریت اوقات فراغت فرزندان کنند. در این شرایط، نیاز به طراحی و ارائه برنامه‌های جایگزین که بتوانند به بهبود وضعیت آموزشی و تفریحی کودکان در این ایام کمک کنند، بیش از پیش احساس می‌شود. این برنامه‌ها باید از ترکیب فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی و تفریحی مناسب برای سنین مختلف بهره‌مند باشند.
همچنین برای دستیابی به تعادل میان کار، خانه و فرزندان، پیشنهادهایی همچون ایجاد ساعات کاری منعطف، امکان دورکاری و ارائه برنامه‌های حمایتی برای مراقبت از کودکان ضروری است. علاوه بر این، برنامه‌ریزی مناسب برای تعطیلات مدارس و دسترسی به خدمات آموزشی و تفریحی می‌تواند به مادران کمک کند تا همزمان با ایفای نقش‌های مختلف، به تعادل برسند.
نقش سیاست‌های آموزشی در مدیریت تعطیلات مدارس: بهبود شرایط با رویکردی نو
بر اساس تحقیقات انجامش شده یکی از چالش‌های اصلی در نظام آموزشی کشور، نابسامانی‌های ناشی از تداخل و تعارض میان مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس و شورای عالی آموزش و پرورش است.
در این میان، اصلاح تقویم آموزشی به‌ویژه در زمینه مدیریت تعطیلات مدارس، به یکی از مسائل جدی تبدیل شده است. تعطیلات پیش‌بینی‌نشده مدارس هر ساله افزایش می‌یابد و عدم برنامه‌ریزی برای جبران عقب‌ماندگی‌های آموزشی ناشی از این تعطیلات، مشکلات زیادی را برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان به‌وجود می‌آورد. علی‌رغم تصویب «بازطراحی و ساماندهی تقویم سال تحصیلی» توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، این مصوبه هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. علاوه بر این، طرح‌های اصلاحی در مجلس نیز به‌دلیل تعارضات موجود هنوز تصویب نشده‌اند.
برای بهبود این وضعیت و رفع نگرانی‌های موجود، اصلاح قانون تقویم آموزشی و مدیریت بهینه تعطیلات ضروری است. یکی از پیشنهادات اصلی، آغاز سال تحصیلی از 15 شهریور و پایان آن تا 15 تیرماه است تا سال تحصیلی طولانی‌تری برای دانش‌آموزان فراهم شود. همچنین باید تصمیم‌گیری در خصوص تعطیلی مدارس به شورای آموزش و پرورش شهرستان‌ها واگذار شود تا تصمیمات سریع و مناسب اتخاذ گردد. در این راستا، فراهم‌سازی دسترسی به نرم‌افزارهای آموزشی و کلاس‌های آنلاین برای دانش‌آموزان نیز می‌تواند کمک شایانی به جبران عقب‌ماندگی‌های آموزشی کند.2
1. https://report.mrc.ir/
2. https://www.eghtesadonline.com/
به گزارش مهدیه سادات نقیبی؛ خبرنگار
