به گزارش متادخت، بدون شک مهم‌ترین و اصلی‌ترین نهاد آموزشی برای هر فرد در جامعه، نهاد خانواده است. کودکان ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین تعاملات، هنجارها و قواعد زندگی را طی فرآیند جامعه‌پذیری اولیه در خانواده می‌آموزند و سپس در گام بعدی وارد فضای آموزشی می‌شوند.
مدارس، فراتر از بُعد آموزشی، مکانی امن تلقی می‌شوند که والدین فرزندان خود را جهت آموزش اخلاقی و علمی روانه آن‌جا می‌کنند اما باید در نظر داشت که مدرسه رفتن کودک، به معنای قطع ارتباط والدین با نظام آموزشی نیست. تعامل مداوم و باکیفیت اولیا با مدارس، انتقاد سازنده و مشارکت آگاهانه، در توسعه فردی و اجتماعی دانش‌آموزان بسیار ارزشمند و موثر است.
نقش مادران در مدرسه
در پرداخت به نقش مادران در مدرسه باید به وضعیت اشتغال آنان توجه ویژه داشت. واقعیت آن‌که مادران شاغل کمتر از مادران خانه‌دار وقت و انرژی برای حضور در مدرسه، شرکت در انجمن اولیا و مربیان، مهیا کردن جشن‌‌های مدرسه و حتی حضور در اردوها را دارند.
در میان مادران خانه‌دار نیز باید تعداد فرزند مورد توجه قرار گیرد. مادرانی که چند فرزند را مدیریت می‌کنند، کمتر امکان حضور در مدرسه را دارند. هنگامی که یکی از فرزندان راهی مدرسه می‌شود، مادر مشغول رسیدگی به سایر فرزندان است. در نتیجه مادران خانه‌داری که تعداد فرزندان کمتری دارند، احتمال حضور و فعالیتشان در مدارس بیشتر از سایرین است، هر چند در این امر استثناهایی وجود دارد.
با این مقدمه باید گفت فراهم کردن فرصت حضور مادران در مدرسه و بکارگیری این قشر دلسوز، در راستای پیشبرد اهداف مدرسه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. ارتباط مادر با مدرسه ارتباطی دوسویه و مفید برای هر دو سر طیف است.
مدارس به ویژه مدارس دولتی که با کمبود نیرو مواجهه هستند، می‌توانند از مادران تحصیل‌کرده و باتجربه در جایگاه کمک مربی استفاده کننده و یا در برگزاری جشن‌ها (روز دانش‌آموز، جشن یلدا، جشن نوروز و…) و برگزاری اردوها از آن‌ها ایده بگیرند. مادران داوطلب بدون دریافت وجه و کاملا خودخواسته تمایل به مشارکت در امور مدرسه دارند.
مدرسه برای آن‌ها فرصتی است مغتنم برای مشارکت اجتماعی بیشتر و حضور در جامعه. فضای آموزشی برای مادرانی که مشغول به کار دائم در بیرون از منزل نیستند، بستری را فراهم می‌کند تا با سایر افراد در جامعه آشنا شده، شبکه اجتماعی و دوستان خود را توسعه دهند و حضور پررنگ‌تری در بیرون از منزل داشته باشند. در پیامد این امر، توسعه و خوشکوفایی فردی از جمله افزایش اعتماد به نفس، خودباوری و تثبیت هویت مادرانه قابل انتظار است.
شمشیری دولبه
باید توجه داشت که حضور والدین در مدرسه، مانند شمشیر دولبه عمل می‌کنند. بدین معنا که هم می‌توانند برای فضای مدرسه مفید باشند و هم می‌توانند روند کار مربیان و کادر مدرسه را مختل کنند. مادران به ویژه مادران کودکان کلاس اول و پیش دبستانی به واسطه وابستگی شدید به فرزند، با حضور دایم در مدرسه فرآیند شکل‌گیری استقلال در کودکان را به تاخیر می‌اندازند.
حضور بیش از حد در مدرسه و اعمال سلایق شخصی، نه تنها برای نظام آموزشی کارآمد نخواهد بود بلکه سبب اختلال یادگیری مفاهیم و جامعه‌پذیری ثانویه فرزندان می‌شود. کادر مدرسه می‌تواند از حضور این گروه از مادران استفاده بهینه کند و در جهت ارتقاء پروسه آموزشی از آن‌ها کمک بگیرد اما حضور مداوم و بدون هدف و دخالت در امور تربیتی و آموزشی همواره مخل نظام آموزشی خواهد بود.
از آنجایی که فضای آموزشی، فضایی حساس و دارای اهمیت است لذا فعالیت‌هایی که مادران به عهده می‌گیرند باید همسو با نظام آموزشی و قانونی مدرسه و تحت نظارت کادر آموزش باشد.
نقش پدران در مدرسه
اگرچه ایران گام‌های بسیاری در سمت و سوی اصلاح انگاره‌های نادرست فرهنگی برداشته است اما واقعیت غیر‌قابل‌انکار آن‌که عبارت «مرد اجتماعی و زن محصور در خانه» همچنان در بطن جامعه پررنگ است. موقعیت شغلی مردانِ کارمند اغلب به آن‌ها اجازه حضور فعال و دایم در فضای مدرسه را نمی‌دهد.
از طرفی گویی توجه به مدرسه و وضعیت آموزشی کودکان از وظایف نانوشته زنان است. توجه به تحصیل و تربیت کودک اغلب در حوزه عملکرد مادران قرار می‌گیرد و بسیاری از پدران خواسته یا ناخواسته خود را از این ارتباط دور می‌کنند. مشغله کاری زیاد، وقت کم، بی‌توجهی به جزئیات، واگذاری امور فرزند به مادران از جمله عواملی است که سبب شده است پدران در نظام آموزشی نقش کمرنگی داشته باشند.
گاها نگاه‌های نادرست عرفی نیز بر این موضوع تاثیرگذار است. بدین معنا که پدران اصولا حاضر به حضور در مدارس دخترانه نیستند و یا برعکس فضای مدرسه دخترانه، تا حدودی مانع حضور پدران می‌شود البته که این امر همگانی نیست.
اما باید توجه داشت که هم دختران و هم پسران، نیاز به حضور هر دو والد در مدرسه دارند. دیدن والدین در مدرسه برای فرزندان دلگرمی، مشوق و امیدوار‌کننده است و سبب ارتقاء علمکرد تحصیلی و شایستگی‌های رفتاری دانش‌آموزان می‌شود.
البته والدینی که پیگیری هدفمند و آگاهانه داشته باشند نه آن‌که صرفا برای پر کردن وقت خود و تنها نبودن، در مدرسه حاضر شوند. در همین راستا ضروری است تا شرایطی مهیا شود که پدران با مدارس آشتی کنند و دوشادوش و همگام با مادران در امور تربیتی و آموزشی فرزند سهیم شوند تا در آینده شاهد رشد و بالندگی بیش از بیش فرزندان این مرز و بوم باشیم.
به قلم پگاه روشان شمال؛ دانش آموخته دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی
