به گزارش متادخت، قطعا بسیاری از ما این جمله که «جای زن در خانه است» را به خصوص از افراد سن و سال‌دارتر شنیده‌ایم، هرچند که این جمله در روزگار فعلی رنگ و بوی دیگری گرفته و به طور کلی اصلاح شده است. حقیقت این است که در عصر کنونی درصد بالایی از زنان کشور دارای تحصیلات عالیه بوده و شرایط اشتغال و حضور آن‌ها در جایگاه‌های مختلف علمی، پژوهشی، مدیریتی و غیره وجود دارد با این حال نقش‌های فردی زنان در خانواده ازجمله ایفای نقش مادری و همسری نیز هنوز به قوت و اهمیت خود پای برجاست و همین امر تا حدودی دوگانگی‌هایی را برای بانوان ایجاد کرده است.

سوال اینجاست که در کنار تمایل زنان به حضور موثر در خانواده و در کنار آن تمایل انسانی بانوان به رشد و کسب پیشرفت‌های اجتماعی، عرصه حاکمیت و نظام جمهوری اسلامی به چه میزان به جنسیت و زیرساخت‌های لازم برای حضور زنان در عرصه سیاسی و اجتماعی توجه کرده؟ و جامعه تا چه میزان حضور زنان در حکمرانی کشور و مشارکت آن ها در مقدرات را پذیرفته است؟

بر اساس آمارها، پس از پیروزی انقلاب اسلامی شمار زنان تحصیل کرده و شاغل بسیار افزایش یافت و شاهد تسهیل مسیر ورود زنان به عرصه‌های سیاسی و اجتماعی بودیم. در کنار این واقعیت سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی(ره) نیز قطعا راهگشای این مسیر و عاملی برای حذف بسیاری از موانع و باورهای محدود کننده زنان بود.

نقش زنان در جامعه و حکمرانی از نگاه امام خمینی (ره)

طبق فرمایش ایشان: «خانم‌ها حق دارند در سیاست دخالت بکنند، تکلیفشان این است.» و در جای دیگر می‌فرمایند: «زن‌ها هم باید در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی همدوش مردها باشند. البته با حفظ آن چیزی که اسلام فرموده است.»

با توجه به سخنان امام راحل در خصوص حضور زنان در عرصه حکمرانی، سخنان ایشان به عنوان سندی برای اعطای مسئولیت‌های مختلف در سیستم مدیریتی کشور به زنان به شمار می‌رود. با این حال شاید هنوز شرایط حضور اجتماعی زنان آن طور که باید و شاید اجرایی نشده و به دلیل عدم وجود زیرساخت‌ها و قوانین لازم برای کمک به حضور همه جانبه زن در خانواده و جامعه، بخشی از نیروی توانمند جامعه زنان هنوز به کار گرفته نشده است.

عدم خودباوری زنان برای ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی

در همین خصوص نیز «فرشته روح افزا»؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان در خصوص مقوله جنسیت در حکمرانی کشور و توجه به ایجاد زیرساخت‌های لازم برای حضور زنان در عرصه سیاسی و اجتماعی گفت: «در حال حاضر شرایط حضور زنان در بخش‌های مختلف جامعه فراهم است و شاهد مشارکت بانوان در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی از جمله مجلس، منصب‌های دولتی و غیره هستیم. در واقع مسیر رشد بانوان و مشارکت آن‌ها در حکمرانی کشور مسدود نیست و آمار حضور بانوان در این عرصه‌ها نیز پایین نیست.»

وی با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی موجب رشد و خروج بانوان از شرایط انزوا شد، عنوان کرد: «خوشبختانه جمهوری اسلامی و نگاه امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب منجر به تسهیل حضور زنان در بخش‌های مختلف جامعه و در سطوح مدیریتی نظام شد و این حضور نیز به دلیل قابلیت‌های فردی بانوان است که اسلام و انقلاب این قابلیت‌ها را بیش از پیش به عرصه ظهور رساند».

عضو سابق شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده با تاکید بر اینکه با وجود مهیا بودن شرایط حضور همه جانبه بانوان در سیستم حکمرانی کشور هنوز برخی موانع در این زمینه وجود دارد، اظهار داشت: «هر چند که شاهد پیشرفت‌های چشمگیر بانوان در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره هستیم اما هنوز جامعه ما و حتی جامعه زنان به این باور نرسیده‌اند که زنان می‌توانند وارد تمامی عرصه‌ها شده و در آن بدرخشند. به طوری که بر اساس کلام امام خمینی(ره) که فرمودند: «زنان باید در تمام مقدرات مملکت سهیم باشند»؛ اما شاهدیم که تا حدودی این کلام مغفول مانده و متاسفانه خود زنان نیز به دلیل یک پشتوانه ذهنی غلط، به این موضوع باور ندارند. این در حالی است که اگر تنها همین جمله امام خمینی رحمة الله علیه به طور کامل در جامعه جا بیفتد و اجرا شود، شاهد حضور صحیح بانوان در جامعه خواهیم بود.

مشارکت اجتماعی زن از نگاه فمینیسم یا نگاه اسلامی

روح افزا با تشریح ابعاد حضور صحیح بانوان در جامعه بیان کرد: «اولین نقش هر زن همسری و مادری است اما یک مادر و یک همسر می‌تواند با حضور صحیح خود در جامعه در حکمرانی نیز سهیم باشد و برای این امر باید بسترهای لازم برای مادران و زنان ایرانی فراهم شود. به طوری که اگر قوانین لازم و تسهیل کننده حضور زنان در جامعه اجرا شود، قطعاً می‌توانیم از توانایی بسیاری از زنان توانمند جامعه در عرصه‌های مختلف استفاده کرده و همچنین خانواده‌هایی مستحکم نیز داشته باشیم».

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «البته هدف اسلام و جمهوری اسلامی از سهیم شدن زنان در مقدرات کشور و مشارکت آن‌ها در حکمرانی با نگاه غرب و تفکرات فمینیستی که زن را تنها به عنوان کالا و ابزار می‌بیند و خواستار حضور اجتماعی زنان به هر قیمتی حتی به قیمت لطمه دیدن خانواده و تحت فشار قرار گرفتن خود زنان است، متفاوت است و تاکید اسلام و نظام نیز بر حضور صحیح زن در جامعه و خانواده است.»

موانع بر سر راه زنان برای پیشرفت‌های اجتماعی

وی برخی از زیرساخت‌های لازم برای تسهیل ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی بانوان و مشارکت آن‌ها در حکمرانی کشور را برشمرد و اظهار داشت: «جامعه و حکمرانی کشور باید بپذیرد که زن در کنار ضرورت سهیم شدن در مقدرات کشور، نقش‌های فردی خود در خانواده را دارد و باید قوانین کشور با توجه به این موضوعات و با پیوست‌های خانواده وضع شوند. یکی از مواردی که در این زمینه مدنظر است ساعت کاری بانوان و ایجاد زیرساخت‌هایی برای نزدیک بودن مادر شاغل و فرزند به یکدیگر است. به طوری که مجلس شورای اسلامی باید قوانینی را برای کاهش و شناور شدن ساعت کاری بانوان وضع کند و با توجه به مسئولیت‌های فردی زنان در خانواده نباید سختی و ساعت کاری مشاغل بانوان هم‌تراز با آقایان باشد.»

این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده ادامه داد: «از سوی دیگر با توجه به اینکه یک زن باید با شغل اصلی خود یعنی شرایط مادری و همسری در جامعه حضور داشته باشد، باید در ادارات، مهدهای مخصوص کودکانِ مادران شاغل ایجاد شود تا فرزندان نیز لطمه نبینند. البته در طرح جوانی جمعیت برخی از این مسائل دیده شده و برخی قوانین نیز در این زمینه وجود دارد اما مصادیق آن بسیار کم است و لازم است تا زیرساخت‌های تسهیل‌کننده حضور زنان در سطوح مختلف حکمرانی تقویت شود.»

به طورکلی به نظر می‌رسد که اگر سیاست‌گذاران قصد پیاده کردن تمام و کمال سخنان امام راحل در خصوص ضرورت استفاده از ظرفیت زنان در حکمرانی را دارند، باید نسبت به قوانین موجود در حوزه زنان و خانواده اقدام و راهکارهای جدیدی را برای کمک به ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی زنان اجرایی کنند.