نگرش نو به فرزندآوری در خانوادههای ایرانی و پیامدهایش
12 تیر 1403 1403-04-16 9:32نگرش نو به فرزندآوری در خانوادههای ایرانی و پیامدهایش
- متادخت
- 12 تیر 1403
- 10:14 ق.ظ
- No Comments
به گزارش متادخت، «شاید در نگاه اول، بسیاری از افراد مشکلات اقتصادی جامعه را سرمنشاء افزایش تکفرزندی یا حتی کنارگذاشتن فرزندآوری بدانند اما تمایلنداشتن خانوادههای ایرانی به فرزندآوری برآمده از نوعی نگرش است.»
سمیه جابری، عضو هیئتعلمی گروه مشاورۀ دانشگاه اصفهان، به این مسئله اشاره کرد و کوشید نگرش ایجادشده را در جامعه بررسی کند؛ نگرشی که الگوی فرزندآوری را در خانوادههای ایرانی دگرگون کرده است. امروزه، بر همگان آشکار است که جامعۀ ما در مسیری قرار گرفته که افراد پس از ازدواج و تشکیل خانواده یا مطلقاً به فرزندآوری تمایلی ندارند، یا تکفرزندی را مطلوبترین شکل خانواده تلقی میکنند. این مسئله شاید در نگاه نخست و در یک لایۀ سطحی الگویی متعالی و پیشرفته به نظر برسد اما اگر به عمق مبحث تکفرزندی نظر شود، نقیصه و کاستیهای بسیاری در آن یافتنی است.
جابری از منظر روانشناسی به مسئلۀ فرزندآوری در جامعۀ کنونی ما ایرانیان نگاه و در ابتدای بحث خود اظهار کرد: در موضوع فرزندآوری و تمایل کم خانوادههای ایرانی به آن میتوان از جنبههای گوناگونی صحبت کرد، چراکه انسان موجودی چندبعدی است. در هر مسئلهای میتوان زنجیرهای از علل و عوامل گوناگون را بررسی کرد که بهصورت چرخشی و رفتوبرگشتی بر روی هم اثر میگذارند. بنابراین، واکاوی تکعاملی در هیچ موضوع انسانیای معنا ندارد.
او در ادامه یادآور شد: شاید در نگاه اول، مشکلات اقتصادی همان تکعاملی به نظر برسد که تمایل خانوادههای ایرانی را به فرزندآوری کم کرده است، اما اگر کمی دقیقتر نگاه کنیم، پی میبریم که بسیاری از خانوادههای مرفه که از نظر اقتصادی با مشکلی روبهرو نیستند، به فرزندآوریِ زیاد تمایل ندارند.
این روانشناس تأکید کرد که در مسئلۀ مورد بحث بیش از مسائل اقتصادی باید از نوع نگرشها صحبت کرد و توضیح داد: بهتر است بگوییم که تمایلنداشتن خانوادههای ایرانی به فرزندآوری برآمده از نوعی نگرش است. پیدایی این نگرش را باید متأثر از علل و عوامل متعددی دانست.
جابری با ذکر این نکته که نگرش یادشده تحتتأثیر برخی از دگرگونیهای جامعه و همسو با آن تغییر زندگی خانوادههای ایرانی تقویت شده است، گفت: در یک نگاه کلان باید گفت که در جامعۀ فعلی با پدیدهای روبهروییم که توزیع قدرت و نقشهای جنسیتی در مقایسه با گذشته کاملاً دگرگون شده است. برای نمونه، زنان در جامعه حضور و نقشهای متفاوتی پیدا کردهاند و از آن دایرۀ نقش خانهداری فراتر رفتهاند.
عضو هیئتعلمی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان با نظر به حقوق جدیدی که زنان در جامعۀ امروز برای خود قائلاند، اظهار کرد: زنان در جامعۀ کنونی تمایل یافتهاند که میزانی از فضای روانشناختی، زمان، مکان و امکاناتی را که در جامعه وجود دارد، بهنفع خودشان استفاده کنند و البته حقی طبیعی برای همۀ افراد هر جامعهای است.
این مدرس مشاوره با تأمل در اینکه زنان از نقشهای مرسوم و تعریفشدۀ خود در گذشته فاصله گرفتهاند، افزود: ما کمتر زنی را میبینیم که بخواهد مادری تمام و کمال باشد و فرزندان بیشتری به دنیا بیاورد. بنابراین، زنان در جستوجوی پیشرفت و تعالی در عرصههایی هستند که در گذشته برای رسیدن به آن موانعی سر راهشان بود.
او ادامه داد: در اینجا، حتی میتوان از مسئلۀ تفویض یا جابهجایی نقش هم صحبت کرد. درواقع، احساس میشود که زنان برای ایفای نقشهای جدید خود به واگذاری نقشهای گذشتهشان مجبورند. در سایۀ همین تغییر نقشهاست که نگرشها به فرزندآوری نیز دگرگون شده است.
زیرمجموعۀ همشیران؛ نقصان و گمشدۀ خانوادههای تکفرزند
جابری با تأکید بر اینکه از زاویۀ تخصص و رشتهاش، یعنی مشاورۀ خانواده به مسئلۀ فرزندآوری در خانوادههای ایرانی نگاه میکند، چنین توضیح داد: اگر از نظام خانواده بخواهیم این مسئله را تبیین کنم، باید بگویم یکی از عواملی که میتواند در جامعۀ کنونی ما تمایل به فرزندآوریِ بیشتر را تقویت کند، تربیت متفاوت پسران است. دیگر نباید به روال و عرف گذشته پسرانمان را تربیت کنیم.
عضو هیئتعلمی گروه مشاورۀ دانشگاه اصفهان در ادامه موضوع تربیت پسران که در کنار مسائل پرشمار دیگر میتوان آن را در فرزندآوری اثرگذار دانست، بیان کرد: اگر در جامعه، پسرانی را تربیت کنیم که به تقسیم نقشِ تربیت و نگهداری از فرزند باور داشته باشند و صرفاً این مسئله را زنانه ندانند، گام کوچک اما مهمی به سوی تغییر نگرشها و در پیامد آن تغییر الگوی فرزندآوری برداشتهایم.
او ادامه داد: همانگونه که زنان هم به جامعه راهیافتهاند و مسئولیتهای جدیدی را به عهده دارند. اتفاقاً مردان نیز این نیاز را نیازی که در آن زنانشان هم نقش اقتصادی و اجتماعی داشته باشند، درک کردهاند. تربیت دگرگونۀ پسران یک مسیر جزئی و خطی برای رسیدن به جایی است که تمایل خانوادهها به فرزندآوری بیشتر شود.
این مدرس دانشگاه یادآور شد که در بحث تغییر الگوی فرزندآوری از نخبگان تا عامۀ جامعه ممکن است تحلیلهای گوناگونی را ارائه دهند و افزود: بنابراین، به همان صحبت نخستم میرسیم که نمیتوان در جوامع انسانی تکبعدی به موضوعات نگاه کرد. فردیت و فردگرایی نیز که در غرب پدیدار شد و اکنون به جامعۀ ما راه یافته است، در تحلیل مسئلۀ مدنظر کمکمان خواهد کرد. میتوان تمایل کم به فرزندآوری را یکی از جنبههایی دانست که متأثر از فردگرایی است.
سپس جابری بیان کرد: تغییر نگرش خانوادهها درخصوص فرزندآوری مانند هر پدیدۀ دیگری در جامعه است و از نظرگاه علم مشاوره میتوان جنبههای مثبت و منفی متعددی برای آن برشمرد. تکفرزندی طبیعتاً از برخی زوایا، مانند بودن در کانون توجهات، خانواده و برآوردهشدن اغلب نیازها و در اختیار داشتن امکانات بیشتر میتواند مثبت تلقی شود.
این پژوهشگر خانواده با تأکید بر اینکه تا حد زیادی میتوان گفت که مزایای یادشده برای تکفرزندی فقط یک لایۀ سطحی این قضیه است، اظهار کرد: در دنبالۀ تبیین این مسئله باید دربارۀ زیرمجموعههای خانواده صحبت کنم. مجموعۀ خانواده شکل گرفته از چندین زیرمجموعه است که همسران، والدینی و همشیران یا همان خواهرها و برادرها از اصلیترین آنها به شمار میآیند.
این محقق بیان کرد: در بررسی فرزندآوری، بحث درباب همشیران اهمیت بسیاری دارد. اگر کسی خواهر یا برادر نداشته باشد، این مجموعه به نقصان و کمبود دچار میشود. زیرا کارکرد مهم همشیران این است که بچهها برای اولین بار رابطه با همسالان خود را در محیط امن خانواده و در رابطه با خواهر و برادرانشان تجربه میکنند.
او مزایای محیط همشیران را اینگونه شرح داد: همکاری، رقابت، دوستی و قدرت حل مسئله مهارتها و توانمندیهای ارزشمندی است که از مسیر ارتباط با همشیران بهخوبی آموختنی و دستیافتنی است. حتی ناکامی از برخی جنبهها یک نیاز روانشناختی به حساب میآید که در محیط چندفرزندی حاصل میشود. همواره تجربۀ یک حدی از ناکامی در کودکی ضروری است، زیرا نبود آن در دوران کودکی ممکن است به برخی اختلالها در بزرگسالی منجر شود. حدی از ناکامی به رشد ما کمک میکند.
کلافگی پدران و مادرانِ تکفرزند و زیرمجموعۀ پربحث والدینی
جابری کارکرد زیرمجموعۀ همشیران را پراهمیت دانست و چنین اظهار کرد: بنا بر مزایای روابط خواهران و برادران در زیرمجموعۀ همشیران، باید گفت که تکفرزندها از منظر روانشناختی یا شخصیتی ممکن است به بلوغ نرسند یا دیر برسند و این یک بعد منفی محسوب میشود.
مدرس دانشگاه اصفهان گفت: تکفرزند ممکن است اولین بار در دوران مدرسه ناکامی را تجربه کند و این یک آسیب است. سن رفتن به مدرسه زمان مناسبی برای آموختن مهارتهایی نیست که زودتر و در سنین کمتر در کانون خانواده یا زیرمجموعۀ همشیران و در کنار همخونها به دست میآید. بنابراین، رشد و تعالی در بین تکفرزندها بعید نیست که دیرتر محقق شود.
این مشاور خانواده در کنار همۀ مسائل یادشده تأکید کرد که نباید احساسات کودکانۀ فرزندانمان را نیز از یاد ببریم و افزود: بازی و سرگرمی یکی از نیازهای روانشناختی آدمی است. در یک خانوادۀ چندفرزندی این نیاز بهخوبی پاسخ داده میشود. خواهر و بردارها در تکتک لحظاتشان در کنار هم به این مهم دست پیدا میکنند.
او با یادآورشدن این نکته که سن ازدواج نیز بالا رفته است، توضیح داد: پدر و مادران کنونی، مخصوصاً با توجه به بالارفتن سن ازدواج غالباً نمیتوانند در خانه نیاز تکفرزندشان را به مقولۀ بازی و سرگرمی برطرف کنند. با این فرض که پدر و مادر با کودک خود بازی کند و به سرگرمیهای مختلف او برسد، باز هم یک ذهن بزرگسال هدایتکنندۀ این جریان بوده است.
این مدرس مشاوره به دیگر کمبودها و ضعفهای بازیِ بزرگسال با کودک اینگونه اشاره کرد: خودانگیختگی کودک در چنین مواقعی به حاشیه میرود. بزرگترها همواره تلاش میکنند که با نظم و قاعدۀ خاصی بازی و سرگرمی را پیش ببرند.
جابری تأکید کرد که در بازی کودک با بزرگسال بهطور کامل و اصیل نیازهای او تأمین نمیشود و اظهار کرد: پدر و مادرانی که با کودک خود در این خصوص وقت میگذارند، هرگز جای یک همبازی کودک را برای فرزندشان نمیگیرند. بنابراین، این ضعف بزرگی است در خانوادههای تکفرزند که نمیتوان نادیدهاش گرفت.
این مشاور با تأمل در اینکه صحبتهای من فقط جنبۀ کوچکی از مقولۀ بزرگ و پربحث تکفرزندی است، تأکید کرد: در جمعبندی بحثم باید بگویم تکفرزندی سبب شکلگیری چرخهای معیوب میشود. در این دایره، کودک مدام میخواهد در زیرمجموعۀ والدین نیازهایش را برطرف کند. درحالیکه زیستن برای او در زیرمجموعۀ همشیران از جنبههای متعددی ضروری است و نتایج و پیامدهای مثبت بسیاری دارد.
او از زاویۀ دیگر بحث را دنبال و اینگونه تبیین کرد: حتی میبینیم که پدر و مادرهای امروزی مدام از کودک خود شاکی هستند. این خانوادههای تکفرزند گلایه دارند که اصلاً درک نمیکنند که کودکشان چه میخواهد! درواقع، در یک خانوادۀ چندفرزندی حتی بزرگسالان از برخی زوایا بهتر و راحتتر میتوانند مسائل و چالشها را حل کنند.
جابری یادآور شد: زوجهای تکفرزند غالباً به صرف انرژی بیشتری در ارتباط با مسائل مختلف کودکشان نیاز دارند. درواقع، بخشی از این انرژی باید در زیرمجموعۀ همشیران تأمین میشد. همین کلافگی و چالشهای خاص پدر و مادران تکفرزند که مدام با دیگر افراد جامعه در میان میگذارند، باعث بهوجودآمدن گفتمانی خواهد شد که «بچه بد است. بچه آدم را خسته میکند. بچه مکافات دارد»، بدون اینکه دقت کنند این مسائل برآمده از تکفرزندی و نه فرزندآوری است.
عضو هیئتعلمی گروه مشاورۀ دانشگاه اصفهان با اشاره به این مسئله که شکل خانواده و فرآیندهای خانوادگی بر اثر ماجراهای تکفرزندی یا حتی تمایل نداشتن به فرزندآوری در حال تغییر است، گفت: خانواده از مسیر طبیعی خود فاصله گرفته است. یک انحراف و بدشکلی را در مسیر خانوادههای کنونی میبینیم.
او ادامه داد: بدون تردید این مسئله پیامدها و تبعاتی دارد که نمیتوان نادیدهاش گرفت. بنابراین، برخی قوانین و امتیازات که مدیران و مسئولان برای فرزندآوری تعریف کردهاند، راهگشا نیست. این نگرشها و گفتمانهای حاکم در بین مردم است که باید دگرگون شود تا نگاهها نیز به الگوی فرزندآوری تغییر کند.
منبع: ایسنا
مطالب مرتبط
سقط جنین در استان بوشهر ۱۵ درصد کاهش یافت
مدیر کل پزشکی قانونی استان بوشهر از صدور ۳۴ مجوز سقط جنین در چهار ماهه اول سال خبر دادو گفت: این تعداد مجوز صادر شده، نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۱۵ درصد کاهش داشته است.
تأکید مدیرسلامت شهرداری تهران بر افزایش فرزندآوری توسط زوجین
مدیرکل سلامت شهرداری تهران با اشاره به اهمیت جوانی جمعیت گفت: ما سه فرزندی را کامل نمیدانیم و خانوادهها و زوجین باید به سمت چهار فرزندی بروند.
همایش ملی «زنان مقاوم؛ مقاومت زنان» برگزار میشود
به گزراش متداخت، نشست خبری همایش ملی «زنان مقاوم و مقاومت زنان» امروز، 28 شهریورماه با حضور مرضیه حاجیپور، دبیر همایش و سیمین حاجیپور، دبیر علمی همایش در محل باغموزه دفاع مقدس برپا شد. در ابتدای این نشست، مرضیه حاجیپور، دبیر همایش زنان مقاوم و مقاومت زنان طی سخنانی گفت: یاد و خاطره شهدای هشت سال دفاع مقدس را گرامی میداریم. همایش زنان مقاوم و مقاومت زنان امسال برای اولین بار از سوی سازمان امور زنان بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس برگزار میشود. وی افزود: امیدوارم بتوانیم تا سالگرد شهادت سردار سلیمانی این همایش را در سطح ملی برگزار کنیم و در آینده نیز همایش ابعاد بینالمللی بگیرد. در این همایش به دنبال ارائه آثار منتشر شده در رابطه با نقش زنان در دفاع مقدس به جامعه هستیم تا مردم بیش از پیش در جریان این مسئله قرار گیرند. در ادامه، سیمین حاجیپور، دبیر علمی همایش طی سخنانی بیان کرد: در طول تاریخ ایرانزمین زنان در کنار مردان در برهههای زمانی مختلف حضور داشته و به مردان برای پیروزی کمک کردند که یکی از مهمترین برههها انقلاب مشروطه بود و زنانی مانند بیبی مریم همراه با آقایان به مبارزه میپردازند. وی افزود: در انقلاب اسلامی نیز بانوان همگام با آقایان برای پیروزی انقلاب اسلامی تلاش میکنند که این تلاش در زمان دفاع مقدس تداومبخش تلاش ایشان در انقلاب اسلامی بود که در نهایت منجر به پیروزی دفاع مقدس میشود. حاجیپور گفت: در این برهه زمانی بانوان ارزشهای زیادی را آفریدند که به صورت نظری و عملی در گفتمان ایشان مشاهده میشود. مهمترین این گفتمانها، مسئله شهادت بانوان بود. زنان با نقشآفرینی در عرصههای مختلف در دفاع مقدس همگام با مردان زمینه پیروزی را فراهم کردند. یکی از سوالاتی که در این زمینه ایجاد میشود، این است که چرا ارزشها و تلاش بانوان به نسل جدید منتقل نشده است؟ حاجیپور بیان کرد: یکی از دلایل این مسئله، سیاستگذاری است که باید در گذشته به خوبی انجام میشد و قانونهایی در این زمینه وضع میشد تا ارزشهای بانوان به نسل جدید انتقال پیدا کند. در این راستا بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس کمک کردند تا پیگیر این قضیه باشیم. در این مسیر برخی اهداف در محورهای اجتماعی، فرهنگی، سیاستگذاری و … تعیین شد و یکی از مهمترین اتفاقاتی که در این زمینه رخ داد، بررسی ایستایی زنان در دوران مختلف بود. دبیر علمی همایش زنان مقاوم و مقاومت زنان گفت: یکی از کارهای مهمی که همایش زنان مقاوم و مقاومت زنان به دنبال آن است، کالبدشکافی علمی حضور بانوان در دفاع مقدس است. همچنین، باید ارزشهای بانوان در دفاع مقدس را احصا کرده و به مفصلبندی گفتمانی برسیم تا بتوانیم از آن برای حکمرانی علوی و مطلوب در جامعه استفاده کنیم. وی بیان کرد: طی دو پیشنشست که در مهرماه (17 مهرماه) و آبانماه برگزار میشود، در تلاشیم جامعه را برای شنیدن سخنان نخبگان سیاسی و اجتماعی آماده کنیم تا بتوانیم راه حلی برای احیای ارزشهای بانوان پیدا کنیم. خرد سیاسی بانوان و تابآوری ایشان در سالهای جنگ تحمیلی ارزش فراوانی دارد و باعث میشود بانوان امروز ما از تابآوری روانی بیشتری برخوردار شوند. حاجیپور اظهار کرد: شناسایی مولفههای زنانگی در دفاع مقدس و آشتی سیاسی میان بانوان نسلهای مختلف از جمله اهداف برگزاری این همایش است. در نهایت در روز دوم دیماه سال جاری، مقارن با ایام شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی همایش نهایی را برگزار میکنیم. در این همایش اساتید مختلف دانشگاهی به سخنرانی پرداخته و در نهایت نیز راهکارهای لازم ارائه خواهد شد. وی با بیان اینکه پیشنشستهای همایش در سالن هویزه باغموزه دفاع مقدس برگزار میشود، تصریح کرد: همایش ملی زنان مقاوم، مقاومت زنان نیز دوم دیماه در محل سالن خلیج فارس باغموزه دفاع مقدس برگزار خواهد شد. حاجیپور تصریح کرد: آثار ارسالی در این همایش به صورت چکیده مقالات به دبیرخانه همایش ارسال میشود و علاقهمندان برای شرکت در این همایش تا 20 آبانماه فرصت دارند تا آثار خود را ارسال کنند. سپس، در ادامه، آثار ارسالی طی دو مرحله از سوی اساتید مجرب داوری خواهد شد. همچنین، در ادامه، نویسندگان چکیده مقالات پذیرفته شده نیز باید اصل مقاله خود را تا دوم اسفندماه به دبیرخانه همایش ارسال کنند. دبیر علمی همایش زنان مقاوم، مقاومت زنان بیان کرد: همچنین، مقالات دارای نوآوری از سوی داوران شناسایی شده و از نویسندگان آنها برای سخنرانی در همایش نهایی دعوت میشود. در برگزاری پیشنشستهای همایش نیز از اساتید دانشگاهها برای سخنرانی با موضوع نقش زنان در دفاع مقدس دعوت شده است. حاجیپور اظهار کرد: در نهایت نیز کتاب مجموعه مقالات همایش در سال 1404 منتشر شده و در اختیار جامعه قرار خواهد گرفت. امیدوارم در این همایش بتوانیم نگاه جدیدی را از زندگی بانوان حاضر در دفاع مقدس به جامعه ارائه دهیم تا الگویی برای بانوان نسل جدید باشند. وی تصریح کرد: تجربه زیسته بانوان دفاع مقدس و تاریخ شفاهی ایشان از دیگر بخشهای همایش ملی زنان مقاوم، مقاومت زنان است که برای ثبت خاطرات و وقایع مختلف در رابطه با حضور بانوان در دفاع مقدس به صورت جدی پیگیری خواهد شد. در ادامه این نشست، نادری، مدیر مشارکتهای مردمی سازمان حفظ ارزشهای زنان در دفاع مقدس نیز در سخنانی گفت: در راستای تبیین الگوی سوم و نقش بانوان که همواره مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است، سازمان سعی میکند تا تلاش کرده و گامهای خوبی در این زمینه بردارد. به همین دلیل همایشهایی را برای تبیین گام سوم و نقش بانوان برگزار میکنیم تا چگونگی زیست بانوان در جمهوری اسلامی بدون افراط و تفریط احصا شود. در این حوزه بانوانی همچون مرحوم مرضیه دباغ را داریم که باید به نسل جوان معرفی شوند. نسل کنونی ما بیش از هر چیز به معرفی الگوهای موفق نیاز دارد. منبع: تسنیم
درباره تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری
بسیاری از خانم ها برای تزریق واکسن آنفولانزا در زمان بارداری مردد هستند، از این رو بهتر است قبل تزریق واکسن اطلاعاتتان را در این زمینه کامل کنید.
بانوان قشم پیشرو زمین گردشگری ژئوپارک های خاورمیانه
مدیر ژئوپارک جهانی قشم از معرفی و تجلیل بانوان جامعه محلی جزیره قشم به عنوان زنان پیشرو، الگو، اثربخشی و نقش آفرین برای تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان علمی، فرهنگی و تربیت ملل متحد(یونسکو) در هشتمین کنفرانس بین المللی شبکه ژئوپارک های آسیا و اقیانوسیه به میزبانی ژئوپارک جهانی کائوینگ کشور ویتنام خبر داد.
ثبتنام ۴۲ هزار نفر کرمانی در طرح جوانی جمعیت
امروز واگذاری ۲۰۰۰ قطعه زمین طرح جوانی جمعیت در شهرهای کرمان، ماهان و باغین خواهیم داشت.
نگرش نو به فرزندآوری در خانوادههای ایرانی و پیامدهایش
12 تیر 1403 1403-04-16 9:32آخرین مطالب
نقد سریال در انتهای شب
28 شهریور 1403نقد سریال در انتهای شب
28 شهریور 1403سقط جنین در استان بوشهر ۱۵ درصد کاهش یافت
28 شهریور 1403تأکید مدیرسلامت شهرداری تهران بر افزایش فرزندآوری توسط زوجین
28 شهریور 1403همایش ملی «زنان مقاوم؛ مقاومت زنان» برگزار میشود
28 شهریور 1403مطالب پربازدید