به گزارش متادخت، در سالهای اخیر، تغییرات نسلی موجب بروز نیازهای متفاوت در حوزه تفریح و توسعه فردی شده است. با این حال، میتوان گفت فضاهای تفریحی موجود، شامل پارکها، باشگاهها، کافهها و مراکز فرهنگی، هنوز پاسخگوی کامل این نیازها بخصوص در شهرهای کوچک، نیستند.
دکتر امیر عبدالحسینی، هیئت علمی دانشگاه و معاون سازمان نظام روانشناسی و مشاوره استان ایلام، در این خصوص میگوید: «اماکن و فضاهای تفریحی طیف گستردهای از محیطهای طبیعی، ورزشی، فرهنگی، هنری و اجتماعی را در بر میگیرند؛ از پارک و کوهستان گرفته تا سینما، باشگاه، کافیشاپ و فضاهای ویژه بانوان. این مکانها نه تنها برای استراحت و سرگرمی، بلکه برای تعامل اجتماعی، نشاط و بازآفرینی انرژی اهمیت دارند.»
دختران بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی به محیطهایی نیاز دارند که ضمن امن بودن از بعد روانی و محیطی، زمینه رشد فردی، اجتماعی و تفریحی آنها را فراهم سازد. این مرحله سرنوشتساز با دگرگونیهای زیستی، شناختی و هیجانی همراه است و نقش مهمی در شکلگیری هویت، خودپنداره و اعتمادبهنفس آنان دارد. فضاهای حمایتی و امن، امکان تجربه روابط سالم، تصمیمگیری مستقل و حضور فعال در جمع را ایجاد کرده و از آسیبهای روانی و رفتارهای پرخطر پیشگیری میکند. همچنین فعالیتهای تفریحی و خلاقانه، مهارت حل مسئله، کنترل هیجان و خودنظمدهی را تقویت کرده و به رشد بینفردی، احساس تعلق اجتماعی و افزایش رضایت از زندگی منجر میشوند.
از سوی دیگر از منظر جامعهشناسی، نشاط و شادابی بانوان به سلامت روانی خانواده نیز کمک میکند و بر انسجام اجتماعی و پویایی جامعه نیز تأثیرگذار است. مشارکت آنان در فضاهای عمومی و برنامههای تفریحی، زمینه انتقال ارزشها و مهارتهای اجتماعی به نسلهای بعدی را فراهم میکند و نبود این بستر نیز میتواند هم موجب انزوا و افسردگی شده و هم رشد اجتماعی و فرهنگی جامعه را محدود کند.1
چرا زنان کمتر تفریح میکنند؟
با وجود آنکه استاندارد جهانی سرانه فضای سبز ۲۰ تا ۲۵ مترمربع برای هر نفر است، در ایران این میزان حدود ۱۱ تا ۱۲ مترمربع است و سرانه فضای ورزشی تنها ۰.۷۸ مترمربع است؛ فاصلهای چشمگیر از معیارهای جهانی. توجه به فضاهای سالم تفریحی و ورزشی برای زنان ضروری است. علاقه بانوان به طبیعت و فعالیت بدنی، در کنار کمتحرکی گسترده (۶۴ درصد زنان ایرانی فعالیت بدنی ندارند)، اهمیت ایجاد چنین فضاهایی را دوچندان میکند. این فضاها سلامت جسم و روان را ارتقا داده، اعتمادبهنفس را تقویت میکنند، حس تعلق اجتماعی و روابط دوستانه را شکل میدهند و در عین حال استرس و فشارهای روزمره را کاهش میدهند.
اما از سوی دیگر یکی از دلایل محدودیت حضور زنان در فضاهای تفریحی، مسائل عرفی و نگرانیهای خانواده است. بسیاری از خانوادهها اجازه حضور دختران در فضاهای عمومی، به ویژه بعد از ساعات اداری را نمیدهند. علاوه بر این، هزینههای بالای خدمات تفریحی، محدودیتهای زمانی و دسترسی به امکانات، بهویژه در شهرستانها، مانع حضور آنان میشود.
زنان خانهدار نیز که بخش عمدهای از جمعیت زنان را تشکیل میدهند، به دلیل مشغلههای روزمره نگهداری از فرزندان و مدیریت امورات منزل، فرصت کافی برای حضور در فضاهای تفریحی اعم از کافهها، باشگاههای ورزشی و… را ندارند و حضورآنان با کودکان نیز مسائل و مشکلاتی اعم از نبود مهدکودک در این مراکز را بههمراه دارد. علاوهبر آن زنان شاغل با موانع دیگری دست و پنجه نرم میکنند. بطور مثال در استفاده زنان شاغل از باشگاههای ورزشی و پارکهای بانوان تناقضی میان زمان آزاد آنان و زمان قابل استفاده از خدمات وجود دارد. اغلب باشگاههایی که بطور اشتراکی برای زنان و مردان قرار دارد تایم غیراداری عصر را به مردان اختصاص داده و یا پارکهای بانوان تنها ساعت محدودی از روز که همزمان با ساعات اداری است خدمترسانی میکند.
تجربههای ملی و جهانی موفق در تفریح دختران چه میگوید؟
در کشورهای پیشرفته، ایجاد بسترهای تفریحی مختص دختران با تمرکز بر توسعه فردی، مهارتآموزی و استقلال اجتماعی یک رویکرد معمول است. فضاهایی مانند مراکز ورزشی و هنری چندمنظوره، باشگاههای آموزشی و تفریحی، پارکهای تخصصی و برنامههای توانمندسازی دختران، نمونههای موفقی هستند. این فضاها ضمن حفظ امنیت و احترام به حریم خصوصی، امکان تعامل، رشد خلاقیت و تقویت مهارتهای فردی را فراهم میکنند. استفاده از فناوریهای نوین برای ایجاد ارتباطات و آموزشهای آنلاین، مکمل فعالیتهای فیزیکی است.2
در سالیان گذشته در برخی از شهرهای ایران نیز، تلاشهایی برای ایجاد فضاهای اختصاصی بانوان صورت گرفت که پارکهای بانوان و باشگاههای اختصاصی، نمونههایی از این دست اقدامات بودند هرچند باوجود افزایش متقاضیان آن، محدود، پراکنده و فاقد تنوع به نظر میرسیدند. آمارها نشان میدهد که تنها حدود ۳۰ درصد از باشگاههای ورزشی کشور به بانوان اختصاص دارد و بیشتر این فضاها در شهرهای بزرگ متمرکز هستند. 3
اما میتوان ابراز امیدواری کرد که امروزه شاهد رشد تدریجی این اماکن و موقعیتهای سالم تفریحی و توسعهای برای دختران و زنان در کشور هستیم. ایجاد پارکها و باشگاههای زنانه با تعدد بیشتر، مراکز هنری و ورزشی چندمنظوره و برنامههای آموزشی و توانمندسازی، هر سال با کیفیت و تنوع بیشتری در حال توسعه است.
استفاده از فناوریهای نوین، امکان دسترسی آسانتر به برنامههای تفریحی و مهارتی را فراهم کرده و نقش زنان در فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی و ورزشی روزبهروز پررنگتر میشود.
کاهش هزینهها، ایجاد فضاهای امن و توجه به نیازهای گروههای سنی مختلف، مشارکت گستردهتر زنان و دختران را افزایش داده و رشد فردی و اجتماعی آنان را تسهیل میکند. سرمایهگذاری در این حوزه نه تنها کیفیت زندگی را ارتقا میدهد، بلکه اثرات مثبت اجتماعی و فرهنگی گستردهای به همراه دارد و جامعه ایرانی را به سمت پویایی، خلاقیت و عدالت اجتماعی سوق میدهد.
با این روند، نسل جدید دختران و زنان ایرانی فرصتهای بیشتری برای تجربه نشاط، مهارتآموزی و مشارکت فعال و امن در جامعه خواهند داشت.
منابع
- https://B2n.ir/ju1382
- World Health Organization, 2022
- https://B2n.ir/gb7982
به گزارش نرگس ناظمینیا؛ روزنامه نگار
