شاید ایران از معدود کشورهایی است که هنوز قوانین و هنجارهای مدنی برای استفاده کودک از موبایل ندارد. موضوعی که بیشتر در قالب بحثهای روانشناسانه محدود مانده و عملاً چند نسل چوب این بیتوجهی را میخورند.
به گزارش متادخت، شاید به کررات دیده باشید که مادر برای آرام کردن کودک خود به موبایل پناه میبرد و این ابزار تنها وسیلهای شده است که میتواند داد و فریاد و نالههای کودک را متوقف کند.
معضل استفاده کودکان از موبایل به حدی گرفتار بیتوجهی است که در وضعیت فعلی چند نسل در ایران به دلیل همین استفاده اشتباه و فاقد هرگونه چارچوب، دچار مشکلات جدی شدهاند.
از دهه 60 تا 90، کتکخور فضای مجازی
موبایل زمانی وارد بازار ایران شد که متولدین دهه 60 در مدارس راهنمایی و متوسطه بودند. آن زمان وقتی کسی موبایل به گوش از مقابلت رد میشد نمیدانستی دیوانهای است که با خود حرف میزند یا آن شی پلاستیکی کوچک میتواند مانند تلفن عمل کند.
یکی از متولدین این دهه میگوید: «موبایل و بعدها فضای مجازی عادات زندگی، باورها، رفتارها و هنجارهای بسیاری را تغییر داد. به عنوان مثال میتوانستی به جای نامهنگاری برای افراد پیامک بفرستی یا عکسهایی از خودت و خانوادهات را در فضای مجازی منتشر کنی».
اینطور بود که زیست دوگانه در فضای مجازی و واقعی شکل گرفت اما کودکان دهههای بعد از بدو تولد شاهد بودند که مادران و پدرانشان ابزاری به دست دارند که تقریباً میتوان با آن همه کار کرد. از پرداخت قبض بدون رفتن به ادارات و بانکها تا درس خواندن، آموزش مهارتهای مختلف، فیلم و کارتون دیدن و حتی سرک کشیدن در زندگی خصوصی دیگران. اینطور بود که نسل زد در ایران و تقریباً در همه جای دنیا دردسرهای تکنولوژی به اسم موبایل را بدون آمادگی قبلی به جان خرید.
امروز وقتی از کارشناسان در مورد تأثیرات این ابزار میپرسیم معتقدند نه تنها اندیشه کودکان با موبایل شکل میگیرد بلکه اختلالهای جدید از طریق این ابزار وارد زندگی نسلها شده است.
- حتما بخوانید: بحران تفریح برای دختر نوجوان
اسکورل میکنیم تا کم حوصله شویم
مشاور خانواده در این خصوص به متادخت گفت: «کودک از لحظه به دنیا آمدن تعامل ما با گوشی را میبیند. اینکه چقدر امورات ما با آن سپری میشود و به نوعی سبک زندگی ما را گوشی و فضای مجازی فراگرفته است و بچهها این را میبینند. هرچقدر هم بخواهیم از آسیب آن بگوییم نمیتوان او را راضی کرد که این ابزار مضرر است و سعی میکند بیشترین تقلید و الگوبرداری را از والدین داشته باشد و برای من مادر این مسئله یک دغدغه است».
به گفته فاطمه موسوی برای بچهها نسخه واحدی نمیتوان در محدودیتهای سنی استفاده از موبایل پیچید و در این موضوع نباید فقط آسیبها را دید و از فرصتهای موبایل غافل شد. اما محققان میگویند موبایل برای بچههای زیر دو سال خوب نیست و آسیبزا است. مثلا اگر کودک اختلال خاصی مانند اوتیسم دارد باید به صورت ویژه محدودتر شود.
وی با بیان اینکه از بابت بازیهای فکری و آموزش کودکان و مهارت آموزی، موبایل مورد استفاده است ادامه داد: «در کنار ظرفیتهای آموزشی موبایل، استفاده طولانی از آن اثر بدی بر روی حافظه و تمرکر دارد. خیلی از مباحث روانشناسی میگویند که اسکورل کردن طولانی و بسیاری از اپلیکیشنها تمرکز را پایین میآورند و حافظه کم کارکرد میشود. محتواها اکثراً سطحی هستند و توجهی به عمق مطالب نمیشود. محتوایی با تایم بیش از 60 ثانیه جذاب نیست و من بزرگسال حوصله مطلب طولانی را ندارم و به همین نسبت کودکان نیز متأثر میشوند».
این کارشناس معتقد است کودکان در ارتباطگیری با محیط و یادگرفتن مهارتهای پایه، وقتی برخورد سطحی داشته باشند دچار مشکل میشوند. موبایل در شکلگری شخصیت کودک اثرگذار است. چرا که علایق و محتوای ذهنی او را شکل میدهد و بیصبری کودک، ضعف اعتماد به نفس و حس ناکامی را موجب میشود و حتی در مقابل هوش مصنوعی موضوع حس ناکامی در مقابل توانایی هوش مصنوعی برجستهتر است.
قوانین کشورها برای کاربری کودک
تحمیل این همه آسیب در وضعیتی است که در گزارشی عنوان شده که قوانین استفاده کودکان از موبایل گویای توجه سیاست گذاران به این مسئله است.[1]
استرالیا: اطمینان از دوران کودکی
استرالیا در ماه نوامبر، زمانی که پارلمان این کشور قانونی را برای ممنوعیت افراد زیر ۱۶ سال از رسانههای اجتماعی تصویب کرد، به تیتر خبرهای جهانی تبدیل شد. ممنوعیت جدید دولت فدرال تا پایان سال جاری، حضور کودکان زیر ۱۶ سال را بهطور کامل در رسانههای اجتماعی محدود میکند.
این قانون به وزیر ارتباطات اجازه میدهد تا مشخص کند کدام پلتفرمها محدود میشوند، اما انتظار میرود که حداقل برای اسنپچت، اینستاگرام، فیسبوک و تیکتاک اعمال شود.
فرانسه: بازپسگیری کنترل صفحه نمایش
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، دستور ارائه گزارشی را داد که بر اساس آن کودکان تا ۱۳ سالگی نباید اجازه استفاده از گوشیهای هوشمند را داشته باشند و باید تا ۱۸ سالگی از دسترسی به رسانههای اجتماعی معمولی همچون اسنپچت، اینستاگرام و تیکتاک منع شوند و هیچ کودکی نباید پیش از ۱۱ سالگی تلفن داشته باشد.
ایتالیا: ممنوعیت استفاده در مدرسه
استفاده از گوشیهای هوشمند و تبلت در کلاسهای درس ایتالیا در مقاطع ابتدایی و متوسطه اول از ماه سپتامبر بهطور کامل حتی برای اهداف آموزشی ممنوع شد.
جوزپه والدیتارا، وزیر آموزش و پرورش این کشور گفت که این تصمیم به دلایل آموزشی، همچنین بهدلیل تنشهایی گرفته شد که دستگاهها بین دانشآموزان و معلمان ایجاد کرده بود. والدیتارا همچنین از طوماری حمایت کرده است که خواستار ممنوعیت داشتن تلفن همراه برای کودکان زیر ۱۴ سال و جلوگیری از داشتن پروفایل در رسانههای اجتماعی برای افراد زیر ۱۶ سال شده است.
آلمان: تأخیر در ارائه تلفنهای هوشمند به کودکان
اگرچه مدارس آلمان نمیتوانند دانشآموزان را از آوردن تلفن همراه منع کنند، اما میتوانند استفاده از آن را در کلاس درس یا در زمان استراحت ممنوع کنند. معلمان بهطور معمول از حق مصادره تلفنهایی که مشکل تلقی میشود به صورت موردی استفاده میکنند، اما کارشناسان خاطرنشان میکنند که بستر قانونی این امر مناسب نیست.
بعضی از آموزگاران، تلفنهای همراه را بهعنوان بخشی از آموزش پذیرفتهاند و تلاشهایی را برای ایجاد سواد دیجیتالی در میان جوانان تشویق کردهاند، از جمله تشویق آنها به تعیین محدودیتهایی در زمان استفاده از صفحه نمایش.
اسپانیا: کنترل والدین بر کودکان
دولت ائتلافی به رهبری سوسیالیست اسپانیا در حال تدوین قانونی است که سن ایجاد پروفایل در رسانههای اجتماعی را از ۱۴ به ۱۶ سال افزایش میدهد و از شرکتهای فناوری میخواهد که سیستمهای تأیید سن را نصب کنند، همچنین پیشنهاد میکند که کنترلهای والدین بهطور پیشفرض بر گوشیهای هوشمند نصب شود و یک کمپین آموزشی ملی برای کمک به کودکان و نوجوانان در رسانههای اجتماعی راهاندازی شود.
مدرسه مشوق گوشی همراه
این در حالی است که دغدغه جدی مادر ایرانی از مصرف افراطی موبایل توسط کودک است. یکی از شهروندان در این خصوص گفت: «پسرم از نوزادی به موبایل علاقه داشت. ما تلاش میکردیم از او دور نگه داریم اما گریه و پرخشاگری میکرد. بعدها که مدرسه رفت استفاده از موبایل را محدود کردیم چرا که ساعاتی را در مدرسه مشغول میشد اما با آمدن برنامه شاد و ارائه تکالیف درسی از طریق شبکههای اجتماعی باردیگربه همین بهانه موبایل را بیشتر به دست میگیرد».
این اظهارات در حالی است که طبق گفتههای این شهروند حتی نهادهای آموزشی نیز جز توصیه و نصیحت قاعدهای برای مصرف موبایل توسط کودک تعریف نکردهاند. گفته میشود به همراه داشتن موبایل در مدارس ممنوع است اما عملاً بسیاری از والدین اجازه میدهند فرزندانشان موبایل به همراه داشته باشند و حتی پنهانی به مدرسه ببرند. ما نه سن مصرف داریم و نه رژیم مصرف. در چنین بلبشویی طبیعی است که کودک دچار پرخوری فضای مجازی و به دست گرفتن موبایل شود.
منابع
[1] asriran.com/004Jnr
