به گزارش متادخت، زایمان یکی از بحرانی‌ترین و پیچیده‌ترین تجربه‌های زندگی یک زن است که علاوه بر توجهات پزشکی، نیاز به حمایت عاطفی و روان‌شناختی نیز دارد. بیمارستان‌های دولتی، به عنوان مراکز اصلی ارائه خدمات زایمان، معمولاً در بسیاری از مناطق با مشکلاتی مواجه هستند که بر کیفیت خدمات آن‌ها و تجربه مادران باردار تاثیر می‌گذارد.
مشکلاتی نظیر فشار کاری بالا بر کادر درمان، کمبود امکانات، شلوغی بیمارستان‌ها و نبود توجه کافی به نیازهای عاطفی مادران از جمله مسائلی است که در این گزارش به بررسی آن‌ها پرداخته می‌شود. در این نوشتار، ضمن بررسی علل این مشکلات، پیامدهای آن‌ها برای مادران باردار و نوزادان نیز تحلیل می‌شود.
درد و دل مادران باردار از بیمارستان‌های دولتی1
کمبود امکانات و تجهیزات پزشکی: در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی، به ویژه در مناطق محروم و شهری که بیمارستان‌ها با کمبود منابع روبه‌رو هستند، امکانات و تجهیزات پزشکی به اندازه کافی وجود ندارد؛ که این مسئله می‌تواند منجر به مشکلات جدی برای مادران باردار و نوزادان شود، از کمبود دستگاه‌های مورد نیاز برای بررسی وضعیت جنین گرفته تا اتاق‌های نامناسب برای زایمان، همگی عواملی هستند که بر کیفیت خدمات پزشکی تاثیر می‌گذارند. همچنین پس از زایمان نیز به دلیل نبود فضای کافی برای استراحت و استقرار مادران فشار زیادی به آن‌ها وارد می‌شود.
مادری که به تازگی نوزاد خود را در بیمارستان دولتی یکی از شهرستان‌ها به دنیا آورده است، می‌گوید: «اتاق‌های زایمان بسیار کوچک بودند و اصلاً شرایط راحتی برای استراحت نداشتیم. در حالی که بدن من تحت فشار زیادی قرار داشت، هیچ امکاناتی برای راحتی حال مادر وجود نداشت».
شلوغی و فشار کاری در بخش‌های زایمان: بیمارستان‌های دولتی به دلیل تعداد بالای بیماران و کمبود نیروی انسانی، با چالش‌های قابل توجهی در بخش‌های زایمان مواجه هستند. شلوغی بیش از حد این بخش‌ها باعث بی‌نظمی و استرس مادران باردار می‌شود.
همزمان با شلوغی، فشار کار بالای کادر درمان نیز باعث کاهش کیفیت خدمات می‌شود. این کمبود نیروی انسانی در نهایت باعث می‌شود که پزشکان و پرستاران نتوانند به‌طور کامل و متمرکز به هر مادر باردار توجه کنند و بسیاری از مادران، که نیاز به مراقبت‌های ویژه و حمایت‌های عاطفی دارند، احساس بی‌توجهی و رهاشدگی می‌کنند.
تجربه مادران در این شرایط نشان‌دهنده این است که عدم حضور مستمر و توجه کافی پرستاران در دوران زایمان، استرس و نگرانی بیشتری برای آن‌ها به همراه می‌آورد و اعتمادشان به کادر درمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نبود آموزش‌های روان‌شناختی و ارتباطی برای کادر درمان: یکی دیگر از علل مشکلات مادران باردار، نبود آموزش‌های روان‌شناختی و مهارت‌های ارتباطی برای کادر درمان است. در بسیاری از بیمارستان‌ها، پزشکان و پرستاران تنها بر جنبه‌های فنی و پزشکی زایمان تمرکز می‌کنند و توجه کافی به حمایت‌های روان‌شناختی نمی‌شود.
این فقدان می‌تواند به ویژه برای مادرانی که تجربه اولین زایمان خود را دارند، مشکلات زیادی ایجاد کند. مادرانی که تحت فشار روانی زیاد قرار می‌گیرند، ممکن است دچار اضطراب و حتی افسردگی پس از زایمان شوند.
یکی از پرستاران در یک بیمارستان دولتی تهران می‌گوید: «ما بیشتر زمان خود را صرف انجام کارهای پزشکی می‌کنیم و به دلیل کمبود وقت، به حمایت‌های عاطفی و نیازهای مادران توجه کمتری می‌شود.»
از سوی دیگر گاها مشاهده می‌شود برخورد پزشک و پرستاران با مادرانی که فرزند دوم به بعد خود را به دنیا می‌آورند کاملا متفاوت و متاسفانه نامناسب‌تر است، این مسئله که ضمن دخالت در تصمیمات شخصی زندگی افراد است، مخالف سیاست‌های جمعیتی کشور نیز بشمار می‌آید!
پیامد مشکلات مادران باردار در بیمارستان‌های دولتی چیست؟
یکی از مهم‌ترین پیامدهای مشکلات ذکر شده که در مطالب فوق نیز بارها بر آن تاکید کردیم، افزایش اضطراب و استرس در مادران است. بسیاری از مادران باردار، به ویژه آن‌هایی که اولین بار مادر می‌شوند، از دردهای زایمان و وضعیت خود نگران هستند. بی‌توجهی کادر درمان به نیازهای روان‌شناختی و عاطفی این مادران، باعث می‌شود که اضطراب آن‌ها افزایش یابد. این استرس نه تنها بر تجربه زایمان تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند سلامت جسمی و روانی مادر و جنین را تحت تاثیر قرار دهد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اضطراب بالا در دوران بارداری و زایمان می‌تواند خطراتی مانند تولد زودرس، کاهش وزن جنین و مشکلات روحی مادر را به دنبال داشته باشد، همچنین ممکن است منجر به اختلالات خواب، فشار خون بالا و افسردگی پس از زایمان شود.
یکی دیگر از پیامدهای مشکلات موجود در بیمارستان‌های دولتی، کاهش اعتماد مادران به سیستم درمانی است. وقتی مادران تجربه ناخوشایندی از زایمان در این بیمارستان‌ها دارند، ممکن است برای زایمان‌های بعدی ترجیح دهند به بیمارستان‌های خصوصی مراجعه کنند که در آن‌ها امکانات و توجه بیشتری به مادران می‌شود و یا برخی از مادران به کل از داشتن فرزند دوم یا بیشتر منصرف شوند، چرا که تجربه ناخوشایند زایمان می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های آن‌ها تأثیر قابل توجهی بگذارد.
پیش آمدن هرکدام از حالت‌های فوق مسیر نادرستی است که توجه بیش از پیش مسئولین را طلب می‌کند. این تصور که تنها بیمارستان‌های خصوصی قادر به ارائه خدمات بهتر هستند، اشتباه است. اگرچه برخی بیمارستان‌های دولتی با چالش‌هایی مانند شلوغی و کمبود نیروی انسانی مواجه هستند، اما هنوز بسیاری از بیمارستان‌های دولتی که خدمات باکیفیت و امکانات مناسبی را ارائه می‌دهند و به واسطه کادر درمان مجرب و امکانات به‌روز، رضایت مادران را جلب کرده و به‌طور مؤثری به نیازهای آنان پاسخ می‌دهند، وجود دارند.
از سویی هزینه‌های بالای مراکز درمان خصوصی امکان استفاده از آن برای عموم را ناممکن می‌کند و ایجاد این تصور در جامعه که شما تنها در بیمارستان خصوصی میتوانید زایمان و مراحل درمان خوبی را داشته باشید خود یه‌تنهایی می‌تواند به محل استرس و نگرانی اقتصادی خانواده‌ها تبدیل شود؛ بنابراین بهتر است که توجه به بهبود وضعیت بیمارستان‌های دولتی و ارتقاء کیفیت خدمات آن‌ها در کنار بیمارستان‌های خصوصی، به‌عنوان یک اولویت در نظام سلامت کشور مورد توجه قرار گیرد.
از سوی دیگر با توجه به سیاست‌های کشور در راستای افزایش جمعیت و اهمیت بالای آن در آینده کشور، این نقطه از فرآیند فرزندآوری اگرچه در چشم مسئولین ممکن است کوچک بشمار بیاید اما شنیدن تجربه بسیار مادران نشان می‌دهد از اهمیت زیادی در تصمیم آنان برای فرزند بعدی خود دارد و اگر شرایط اقتصادی برای هزینه‌های بیمارستان خصوصی برایشان مقدور نشود ممکن است به کلی آنان را از تجربه مجدد پدر و مادر شدن باز دارد!
مشکلات مادران باردار را تا دیر نشده دریابید!
برای حل مشکلات ذکر شده و ایجاد شرایط مطلوب در بیمارستان‌های دولتی که می‌تواند از فشار بر بیمارستان‌های خصوصی نیز بکاهد و به ایجاد تعادل در سیستم سلامت کشور کمک کند، در وهله اول افزایش تعداد کادر درمان، به‌ویژه پزشکان و پرستاران متخصص در بخش زایمان، ضروری است.
این اقدام می‌تواند فشار کاری را کاهش دهد تا خدمات بهتری به مادران ارائه شود. همچنین، آموزش‌های روان‌شناختی و مهارت‌های ارتباطی برای کادر درمان می‌تواند موجب بهبود ارتباطات و حمایت عاطفی از مادران شود. بهبود امکانات بیمارستانی و فراهم آوردن فضاهای آرامش‌بخش و تجهیزات مناسب نیز از دیگر نیازهاست.
این اقدامات در مجموع می‌تواند تجربه زایمان را برای مادر بهتر کند و موجب افزایش رضایت از سیستم درمانی شود. در آن زمان که این تغییرات و احساس توجه و حمایت از مادر در حساس‌ترین روزهای زندگی او اتفاق افتد حال می‌توان در عمل شاهد تشویق مادران برای داشتن فرزند بیشتر و کمک به سیاست‌های افزایش جمعیت بود.
- هرچند قابل ذکر است که در دل بررسی مشکلات هم نباید به تلاش‌های کادر درمان دلسوز و مجرب این بیمارستان‌ها بی‌توجهی کرد و این گزارش قصد نادیده گرفتن رفتار مثبت کادر درمان را ندارد.
به قلم مهدیه سادات نقیبی؛ خبرنگار
