به گزارش متادخت، سریال «وضعیت سفید» به کارگردانی «حمید نعمتالله» که در سال ۱۳۹۰ از شبکه سه سیما پخش شد، تنها یک مجموعه تلویزیونی موفق نبود بلکه آینهای تمامنما از جامعه ایرانی در دهه ۶۰ و به ویژه دوران جنگ تحمیلی را نمایش میداد. وضعیت سفید، فراتر از یک درام معمولی بود که با نگاهی عمیق و غنی به روابط خانوادگی در بحبوحه موشک باران تهران، تصویری بسیار واقعگرایانه از تابآوری خانوادههای ایرانی با تمام پیچیدگیهایش ترسیم کرد.
خانواده گلکار؛ استعارهای از جامعه ایرانی در جنگ
داستان سریال حول محور خانوادهای پرجمعیت به نام گلکار میچرخد که در زمستان ۱۳۶۶ و همزمان با موشک باران تهران، برای در امان ماندن از حملات دشمن، به باغ مادرشان در حومه شهر پناه میبرند. این خانواده که تقریباً همه اعضایش با یکدیگر قهر هستند و اختلاف دارند، نمادی از برخی خانوادههای ایرانی آن دوران است. اختلاف نظر و اختلاف سلیقه در میان اعضای یک خانواده کاملا طبیعی است اما نکته جالب توجه اینجاست که با وجود تمام اختلافات و تنشها، این خانواده در شرایط سخت جنگ مجبور به زندگی در کنار یکدیگر میشوند و به تدریج یاد میگیرند که چگونه با همدلی و درک متقابل، اختلافات بیاهمیت را کنار بگذارند.
تابآوری خانوادگی در مقابل بحران
یکی از وجوه قابل توجه سریال وضعیت سفید، نمایش تابآوری خانوادههای ایرانی در شرایط سخت جنگ است. در آن دوران، خانوادهها به رغم تمام مشکلات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی، توانایی زندگی طولانیمدت در کنار هم را داشتند. این در حالی است که در عصر حاضر، با تغییر ساختار خانوادهها از گسترده به هستهای، میزان تابآوری افراد کاهش یافته و امکان زندگی طولانی مدت در کنار هم کمتر یا ناممکن شده است. سریال به زیبایی نشان میدهد که چگونه اعضای خانواده گلکار در مواجهه با بحران جنگ، به تدریج از خود محوری و منافع شخصی فاصله گرفته و به سمت همدلی و تعامل جمعی حرکت میکنند. این تحول به ویژه در شخصیتهایی مانند بهروز و بهزاد که بر سر ارث با هم اختلاف داشتند، به خوبی قابل مشاهده است.
وضعیت سفید مفاهیم عمیقی مانند همدلی، درک متقابل، تعامل و معاشرت اجتماعی سالم را به تصویر کشید. در دنیای امروز که فردگرایی رواج یافته، این سریال یادآور روزهایی است که مردم در سختترین شرایط نیز برای شأن یکدیگر ارزش قائل بودند و حاضر به کمک بودند. مادربزرگ خانواده، با بازی رابعه مدنی، نماد این همدلی و خرد جمعی است. او با شعرها و نصیحتهایش تلاش میکند تا اعضای خانواده را به هم نزدیک کند. شخصیت هوشنگ، با بازی عزتالله مهرآوران، نیز که داماد خانواده است، با رفتار درویشگونه و بخشندهاش سعی در برقراری صلح و آشتی در میان اعضا دارد.
- مطلب مرتبط: هویت خانوادگی در معرض تهدید یا تحول؟
مقایسه خانوادههای دیروز و امروز
در جنگ 12 روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران، به دلیل موشک باران تهران و خطرات غیرقابلپیشیبینی، برخی از خانوادههای ساکن در تهران مجبور به کوچ اجباری شدند و به شهرستانها و خانههای امن خویشان و دوستان پناه بردند؛ اما واقعیت آنکه این همزیستی نمیتوانست چندان تدوام طولانی داشته باشد. حرکت خانوادهها به سمت کوچکتر شدن و کم شدن روابط و محدود شدن صله رحم به ویژه بعد از اپیدمی کرونا، کنشگران را در شرایطی قرار میدهد که از لحاظ روانی چندان تاب تحمل سایرین حتی اعضای خانواده خود را نداشته باشند. سریال وضعیت سفید شاید نمونه خوبی باشد برای مقایسه خانوادهها در نسل گذشته و دوران معاصر. در گذشته، خانوادهها با وجود تمام مشکلات، در کنار هم میماندند و از یکدیگر حمایت میکردند اما امروزه با تغییر سبک زندگی و تبدیل خانوادههای گسترده به هستهای، این تابآوری کاهش یافته است. وضعیت سفید؛ نمایش پردهای از تاریخ ایران است در روزگاری نه چندان دور. روزگاری که حالا در بطن جامعه معاصر ایرانی از دست رفته و در یادها سپرده شده. روزگاری که دلها به هم گره خورده بود و صبر و شکیبایی بالاتری نسبت به زمان حال در زندگیها جاری بود.
نوستالژی یا درسهایی برای امروز؟
در نگاه اول، وضعیت سفید میتواند نوستالژی دهه ۶۰ را زنده کند اما فراتر از آن، این سریال درسهای ارزشمندی برای زندگی امروز دارد. نمایش همدلی، صبر، مدارا و تابآوری در شرایط سخت، میتواند الگویی برای خانوادههای امروزی باشد که با چالشهای مختلف روبرو هستند. این سریال دلنشین توانسته مفاهیم انسانی و ارزشهای فرازمانی از تابآوری ایرانی را به نسل جدید نیز منتقل کند. وضعیت سفید نشان داد که چگونه خانوادهها میتوانند با وجود تمام اختلافات و مشکلات، در کنار هم بمانند و از یکدیگر حمایت کنند. حمید نعمتالله با نگاهی هنرمندانه و توجه به جزئیات، توانسته است جهانی خلق کند که اگرچه متعلق به دهه ۶۰ است اما حرفهایی برای گفتن به مخاطب امروز دارد. این سریال ثابت میکند که هنر متعهد میتواند همزمان سرگرمکننده و آموزنده باشد، هم خاطرهانگیز و هم الهامبخش. در نهایت، وضعیت سفید نه تنها یک سریال موفق در زمان خود بود بلکه به عنوان یک اثر ماندگار، همچنان میتواند درسهای ارزشمندی درباره تابآوری خانوادگی، همدلی اجتماعی و زندگی جمعی در شرایط سخت ارائه دهد، درسهایی که جامعه امروز ایران به شدت به آنها نیاز دارد.
- بیشتر بخوانید: نقد و بررسی رئالیتی شوی «جوکر»
به قلم دکتر پگاه روشان، جامعهشناس و منتقد فیلم و سریال
